Λίγα λόγια για το " Ο ελέφαντας εξαφανίζεται ", του Χαρούκι Μουρακάμι ( εκδ. ΚΟΑΝ, σελ. 397 )

Παρόλα τα αρκετά διαβάσματά μου, γιαπωνέζους και γενικότερα ασιάτες συγγραφείς, παραδοσιακά δεν πλησίαζα και δεν πλησιάζω. Σπεύδω να δηλώσω πως η στάση μου αυτή δηλώνεται ως προσωπική αδυναμία και δεν υπαινίσσεται τίποτα για τους ασιάτες συγγραφείς. Ο λόγος που έχω συνηθίσει να προβάλλω γι' αυτή την αναγνωστική άρνηση είναι πως η δειλία μου φαίνεται πως αποδεικνύεται μεγαλύτερη από την περιέργειά μου για τους πιο μακρινούς, πιο ξένους απ' το δικό μας, πολιτισμούς. Δειλία, έλλειψη θάρρους να μπω σε ξένα χωράφια και να θερίσω καρπούς. Πιο απλά: βιάζομαι να δηλώσω πως δε θα καταλάβω, δε θα νιώσω, θα παραμείνω και μετά ξένος.
Αγνοώ αν αυτά είναι η αλήθεια. Αυτά πάντως ισχυρίζομαι.
Πρωτοδοκιμάζω αυτές τις μέρες να διαβάσω τα διηγήματα ενός γιαπωνέζου, παρακινημένος από 1-2 ενθουσιώδεις παρουσιάσεις στα μέσα - αλλά και από το γεγονός πως μία απ' αυτές χαρακτήριζε τα διηγήματα αυτά "δυτικά", μη έχοντα μεγάλη σχέση με τη γιαπωνέζικη παράδοση θεματολογίας και γραφής ( ποια να είναι αυτή άραγε;). Το βιβλίο είναι του Χαρούκι Μουρακάμι, περιλαμβάνει 17 διηγήματα σε 402 σελίδες και λέγεται " Ο ελέφαντας εξαφανίζεται".
Είχα ήδη διαβάσει 6 διηγήματα και πέρα από την πρώτη εντύπωση μιας γυμνής και σε μεγάλο βαθμό αποχρωματισμένης συναισθηματικά γραφής, καθώς και μιας ελαφρά παράξενης θεματολογίας, δε διέκρινα καμιά ιδιαίτερη αρετή στο έργο. Η πρόθεσή μου ήταν να τα παρατήσω. Η ιδέα μου για τις παρουσιάσεις που διάβασα πως καλλιεργούσαν πολλές υπερβολές στις γραμμές τους.

Το 7ο διήγημα λέγεται lederhosen. Είναι μια ιστορία μέσα σε μια άλλη. Μια φίλη διηγείται σε ένα φίλο την ιστορία του χωρισμού της μαμάς και του μπαμπά της. Μάλιστα και σ' αυτή, τη φίλη, την ιστορία της την έχει διηγηθεί η μητέρα της, η γυναίκα, δηλαδή, που χώρισε. ( Εξασφαλίζονται έτσι πολλά επίπεδα σχολιασμού ). Είναι λίγο παράξενη, ασυνήθιστη ιστορία χωρισμού. Ένα μέσο ζευγάρι με ένα παιδί, που δεν έχουν βιώσει μέχρι τότε ακραία συναισθήματα στη σχέση τους, αποφασίζουν ένα ταξίδι στη Γερμανία. Τελικά ο άντρας δεν καταφέρνει να πάει. Παραγγέλνει μόνο στη γυναίκα του να του φέρει δώρο ένα lederhosen, ένα εκδρομικό παντελονάκι. Η γυναίκα του το φροντίζει αυτό, αλλά αντί να επιστρέψει σε δεκαπέντε μέρες, επιστρέφει μετά από δυο μήνες, αλλά ουδέποτε στον άντρα, στο παιδί της, στο σπίτι της. Οριστικά και αμετάκλητα, χωρίς τη μεσολάβηση εξωτερικών παραγόντων, χωρίζει από τη συζυγική της ζωή.
Με την ανάγνωσή του, κοντοστάθηκα. Αρχικά είπα πως ήταν το καλύτερο, μέχρι στιγμής. Γιατί όμως; Ο λόγος και σ' αυτό το διήγημα είναι στεγνός. Λείπουν οι απογειωτικές στιγμές. Σκέφτομαι, λοιπόν, πως αποτελεί ένα κείμενο με ενθιάθετα αξιόλογα στοιχεία προς εκμετάλλευση και επεξεργασία. Και πως, όταν τα ενεργοποιήσει ο αναγνώστης, όταν πάρει τα νήματα και πλέξει το δικό του πλεκτό, τότε η αξία του διηγήματος αναδεικνύεται. Υπάρχει το θέμα της μονοτονίας και των σιωπηλών συμβιβασμών που σκοτώνουν τη ζωή -αυτό, το ότι υπάρχει, είναι ολοφάνερο. Από την άλλη, όπως υπαινικτικά φαίνεται στον επίλογο, μπορεί κανείς να αλιεύσει τη σημασία των μικρών πραγμάτων. Ακόμα και το διάλογό τους με την τέχνη της αφήγησης. Πώς η αφήγηση έχει ανάγκη, για να αναδείξει τις έννοιες, να στηριχτεί σε μικρά, απτά πράγματα - στην περίπτωσή μας σε ένα lederhosen.
Δηλαδή, υπάρχουν και κείμενα που δε φωνάζουν ότι είναι καλά, αλλά γίνονται καλά με την παρέμβαση του αναγνώστη; Που περιμένουν την αξιοποίησή τους; Που προτείνουν σιωπηλά και ελπίζουν; Που αναδεικνύονται από τη συνεργασία συγγραφέα και αναγνώστη; Αν είναι έτσι, τότε αυτοί που τα φτιάχνουν, δεν είναι πράγματι πολύ καλοί;
( Για την ιστορία: Πάντως, όταν έφτασα στο 13ο από τα 17 διηγήματα, το βιβλίο το βαρέθηκα και το παράτησα. Ίσως εγώ να μην είμαι επαρκής αναγνώστης…)