στην Έλενα, την Πωλίνα, το Σπύρο, τον Αλέξανδρο,
την Αλκμήνη, την Κατερίνα, την Έλλη, στους πρώην μαθητές μας που σπούδασαν και σπουδάζουν
στους τομείς της εκπαίδευσης κρατώντας άσβεστα τα οράματά τους για ένα καλύτερο σχολείο
Όταν ακόμα σπούδαζα, έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο που έγραψαν το 1976 γυναίκες που 50 χρόνια πριν είχαν δάσκαλο το Μίλτο Κουντουρά.
Πριν το διαβάσω είχα κιόλας γοητευτεί: Τι είναι εκείνο σε ένα δάσκαλο που μπορεί να κάνει τους μαθητές του πενήντα χρόνια μετά να τον θυμούνται και να τον μνημονεύουν;
Ο Μίλτος Κουντουράς δεν ήταν απλώς ένας εμπνευσμένος παιδαγωγός. Το εκπαιδευτικό του όραμα, σε πείσμα των καιρών και των αντίξοων κοινωνικοπολιτικών συνθηκών που επικρατούν, προσπαθεί να το θέσει σε εφαρμογή όταν αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Διδασκαλείου Θηλέων Θεσσαλονίκης (1927-1930).
 |
| (φωτ. από sites.google.com) |
Πρωτοποριακές για την εποχή ιδέες, ριζικά αναμορφωτική εκπαιδευτική προσπάθεια, γρήγορα και θεαματικά αποτελέσματα ( μπορείτε να διαβάσετε λεπτομέρειες για το Σχολείο που "έχτιζε" και εδώ).
Πώς απαντάει το σύστημα; Η δουλειά του υποσκάπτεται, συκοφαντείται, ο ίδιος υπονομεύεται και κατηγορείται ανυπόστατα και ύπουλα, ώσπου, το 1934, απολύεται οριστικά "ως υστερών ως προς τα ουσιαστικά προσόντα των λοιπών συναδέλφων του" (!).
Όλα αυτά στα 1930. Στα 1976 οι μαθήτριές του γράφουν και εκδίδουν το βιβλίο που λέγαμε στην αρχή πως έπεσε στα χέρια μου. Και σήμερα, 2014, ο αποσπασματικός λόγος του, όπως έχει διασωθεί από τα άρθρα κυρίως που είχε γράψει στην εφημερίδα Καμπάνα του Στράτη Μυριβήλη, ηχεί ακόμα επίκαιρος και ζωντανός - κάτι που τιμά, βέβαια, τη μνήμη του αλλά καθόλου την ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης.
Ένα δείγμα:
" Η αλήθεια είναι αυτή. Σχολειό πια δεν υπάρχει.
Κινείται μονάχα ακόμη ένας ανήθικος κι αρρωστημένος οργανισμός γεμάτος από
δηλητήριο και παραφροσύνη, που πολύ σύντομα θα επιδράσει θανατηφόρα σ’ όλη την
κατοπινή ζωή του τόπου μας. Μια σάπια και ξεχαρβαλωμένη μηχανή, όπου από ανάγκη
ρίχνουμε μέσα μια καθαρή κι αγνή ζωική παραγωγή -τα ευκολόπλαστα παιδιά μας-
για να μας τα μεταβάλει ύστερ’ από λίγα χρόνια σε μούμιες κατάξερες και
φασκιωμένες ή σε κινούμενα μιάσματα ανασυρμένα σαν από τάφους (...)
Δεν είμαι καθόλου υπερβολικός.
Αγάπησα και ονειρεύτηκα ένα περίλαμπρο Σχολειό
κι αποφάσισα να θυσιάσω κάθε μου υλική ευζωία σε μια ψυχική μου ικανοποίηση. Κι
είδα, όσο έζησα εκεί μέσα, τη ρίζα του κακού τόσο βαθιά του εισχωρημένη, ώστε
απελπισμένος να καταλήξω πολλές φορές στην εξωφρενιτική ανακραυγή των σημερινών
γραφομένων μου: Κλείστε τα Σχολειά! Γιατί ο οργανισμός αυτός, που τον
εθέσπισε βέβαια σε παλαιότερα χρόνια ένας αγνός ενθουσιασμός και μια ομαδική
αγάπη, κατάντησε στην εξέλιξη του από ορισμένες αιτίες και αφορμές, μια
αθλιότητα κι ένα ψέμα που πρέπει να χτυπηθεί και να εκλείψει, αν δε θέλουμε οι
αμέσως ερχόμενες γενεές να πληρώσουν πολύ ακριβότερα από εμάς τις αμαρτίες των
γονιών τους…
Μπείτε μέσα μια στιγμή και μυρίστε τον αέρα του. Βρώμα και δυσωδία. Και η
παιδική ψυχή, η μαλακιά ακόμη, δέχεται ολημερίς και διαμορφώνεται σύμφωνα με
τέτοιες θανατηφόρες επιδράσεις. Πουθενά η ωραία κ’ ελεύθερη ψυχή. Πουθενά η
δονούμενη από ενέργεια κι αλήθεια ζωή. Ένα νεκρό, σχολαστικό, κατάξερο,
αφιλοσόφητο γράμμα, κατακουρελιασμένο κι αυτό. έτσι για τα μάτια…"
Και επίσης:
" Εζήτησα
να ξυπνήσω ψυχές ικανές να καθορίσουν μονάχες τους αύριο την τύχη τους κι όχι
νευρόσπαστα που να κινούνται σήμερα με τη θέληση του πρώτου τυχαίου δασκάλου
τους κι αύριο με του άλλου οποιουδήποτε κυρίου τους.
Δεν
έδωκα καλούπια σε καμιά περιοχή της ζωής και της σκέψης τους, καλούπια που
αλλάζουν επιφανειακά μονάχα κ’ εξωτερικά τη ζωή, μα που αφήνουν αποκοιμισμένη
και στείρα την ψυχή τους.
Όπου
έβλεπα την ελεύθερη σκέψη τη σεβάστηκα και την αγάπησα, οσοδήποτε τολμηρή κι αν
ήταν, και περιφρόνησα με αγανάκτηση το μυαλό το σκλαβωμένο μέσα στα δεσμά της
πρόληψης και της υποκρισίας.
Οι
ταπεινοί γύρω μας μας έριξαν λόγια βλεδυρά και μας εμίσησαν – αλίμονο αν δεν
μας μισούσαν, αυτό θα σήμαινε πως συγγενεύαμε με την ταπεινή και πρόστυχη ψυχή
και ζωή τους.
Γιατί
μαθητής μου εμένα δεν είναι ‘κείνος που αγαπά την ήρεμη κι ακίνδυνη ζωή, τη
στρωμένη με λουλούδια, αλλά εκείνος που μέσα του έχει ξυπνήσει η ανησυχία.
Μαθητής μου δεν είναι ‘κείνος που θα μ’ αγαπήσει με μια μαλακή άγονη αγάπη,
αλλά εκείνος που ακολουθώντας τις αρχές της επικίνδυνης πάλης θα με φτάσει και
θα με ξεπεράσει, αρνούμενος ίσως στο τέλος εμένα."
πρόχειρο χειρόγραφό του με σημειώσεις για το λόγο του
στο τέλος του σχολικού έτους 1929-30 στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης
Αμηχανία για τον επίλογο. Με ποιες φράσεις να κινητοποιήσεις, να ενεργοποιήσεις κοιμισμένους μηχανισμούς; Αρκείσαι (;), τουλάχιστον, να ποτίζεις κάπου κάπου τη μνήμη. Και εύχεσαι. Να ξεκολλήσουμε, να σταθούμε στα πόδια μας, να ανεβούμε. Και παραφράζεις τον αγαπημένο Αναγνωστάκη: "Να γεννηθούμε στο χυμό του εμείς πιο νέοι".
.jpg)
