Πολιτιστικά μνημεία, νέοι και εκπαίδευση. Σκέψεις για ουσιαστικότερη προσέγγιση των πολιτιστικών μνημείων από τους νέους.

Γράφει η μαθήτρια της Γ΄ Λυκείου Έλενα Γεωργακοπούλου

Ένα σύνηθες χαρακτηριστικό της σημερινής βιομηχανικής κοινωνίας είναι η απομάκρυνση των ατόμων από την ιστορία, τον πολιτισμό, τα ήθη και τις αξίες της αρχαιότητας. Στην εποχή μας ο άνθρωπος τόσο με ατομική ευθύνη, όσο και με ευθύνη της Πολιτείας έχει αποποιηθεί την εθνική του κληρονομιά και ιδιαίτερα οι νέοι αντιμετωπίζουν με ασυνείδητη και αδιάφορη στάση τα θέματα του πολιτισμού.
Κύριος παράγοντας ο οποίος ευνοεί τη λανθασμένη αυτή νοοτροπία είναι ο τεχνοκρατικός χαρακτήρας της εποχής μας. Το πρόβλημα ξεκινά από την παροχή μονόπλευρης εκπαίδευσης, η οποία προωθεί στην κοινωνία νέους τεχνοκράτες απογυμνωμένους από ανθρωπιστικά ιδεώδη και συνεχίζεται με ένα σύστημα αξιών ολόκληρης της κοινωνίας. Το άτομο ενδιαφέρεται κυρίως για την απόκτηση υλικών αγαθών και ζώντας σε ένα κλίμα υπερκαταναλωτισμού, παγκοσμιοποίησης και μαζοποίησης αδιαφορεί για την καλλιέργεια πολιτιστικής συνείδησης.
Αυτή η κρίση των αξιών είναι άμεσασυνυφασμένη με την προβολή του χρησιμοθηρικού χαρακτήρα της εποχής. Μέσα σε μια κοινωνία όπου όλα υπολογίζονται με βάση τα οικονομικά συμφέροντα και το χρήμα έχει θεοποιηθεί, η αξία των πολιτιστικών μνημείων έχει εμπορευματοποιηθεί. Η πολιτιστική κληρονομιά αντιμετωπίζεται ωφελιμιστικά ως πόρος χρήματος και σε συνδυασμό με την απουσία ιστορικής συνείδησης εμποδίζει τους πολίτες και περισσότερο τους νέους να συνειδητοποιήσουν την αξία της.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όλοι να αγνοούν ότι τα μνημεία όχι μόνο διαιωνίζουν την εθνική παράδοση, αλλά, παράλληλα, συμβάλλουν στη συνειδητοποίηση της εθνικής ταυτότητας. Με τη μελέτη τους το άτομο έρχεται σε επαφή με την ιστορία του τόπου του. Συνειδητοποιεί την πορεία και τη θέση της χώρας του στην ιστορία, αναπτύσσοντας κριτική σκέψη στην πολιτική ζωή και στο ιστορικό γίγνεσθαι. Έτσι, μπορεί να υπερασπίζεται την κληρονομιά της χώρας του και να αποφεύγει την οποιαδήποτε απόπειρα εκμετάλλευσή της από άλλα κράτη, επιδιώκοντας το γόνιμο διάλογο, χωρίς, ταυτόχρονα, να ξεχνά το παρελθόν.
Παράλληλα, οι νέοι αδυνατούν να πιστέψουν ότι τα πολιτιστικά μνημεία διδάσκουν τις αρχές του μέτρου και της καλαισθησίας. Επηρεασμένοι από την έκπτωση αξιών της εποχής δεν έρχονται σε επαφή με την παράδοση,τον πολιτισμό και την τέχνη. Επομένως, όχι μόνο δεν αναπτύσσονται πνευματικά, αλλά αυτή η έλλειψη πολιτιστικής συνείδησης και αξιών συνοδεύει και διαμορφώνει τη συμπεριφορά τους σε όλα τα στάδια της ζωής προκαλώντας προβλήματα.
Γι' αυτό ακριβώς το λόγο κρίνεται αναγκαία η λήψη μέτρων και η αφύπνιση όλων των νέων, ώστε να ενδυναμωθεί η σχέση τους με τα πολιτιστικά τους μνημεία. Σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι η ανθρωπιστική και πολύπλευρη παιδεία. Η εκπαίδευση οφείλει να αποδεσμευτεί από τον τεχνοκρατικό χαρακτήρα της εποχής και να υιοθετήσει μια διαφορετική νοοτροπία και στάση. Πρέπει να καλλιεργεί στους νέους κοινωνικές και ηθικές αρετές, όπως ο σεβασμός, και να τους εφοδιάζει με ένα υγιές σύστημα αξιών διαπλάθοντας το χαρακτήρα τους και προβληματίζοντάς τους γόνιμα και κριτικά. Έτσι, με μια καινούργια αντίληψη και ένα στέρεο υπόβαθρο καλλιέργειας ο νέος σταδιακά θα αποκτήσει και βιωματική σχέση με τα πολιτιστικά μνημεία.
Για να καταστεί αυτό πραγματικό σε πρακτικό επίπεδο, το μάθημα πρέπει να αποδεσμευτεί από την παραδοσιακή δομή του και την αποστήθιση. Η Ιστορία πρέπει να διδάσκεται στηριζόμενη σε διαρκή, ελεύθερη συζήτηση ανάμεσα στον εκπαιδευτικό και στο μαθητή, στον οποίο θα δίνεται η δυνατότητα να εκφράσει τις προσωπικές του απόψεις.
Σημαντική θα ήταν, επιπλέον, η αφιέρωση ωρών στη διδασκαλία της Ιστορίας της Τέχνης. Μέσα απ' αυτό το μάθημα ο νέος θα γνωρίζει τόσο την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας του όσο και τον πολιτισμό άλλων χωρών. Έτσι, θα εκτιμά σταδιακά και θα σέβεται και την Ιστορία του και των άλλων πολιτισμών και θα απαγκιστρώνεται από το φανατισμό ή τον εθνικισμό.
Παράλληλα, μέσα στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα θα πρέπει να προστεθούν και δραστηριότητες οι οποίες δεν εντάσσονται στα πλαίσια του μαθήματος: Οι επισκέψεις σε μουσεία ή οι εκδρομές σε ιστορικούς χώρους θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη πολιτιστικής συνείδησης. Επιπλέον, η συμμετοχή σχολείων σε εκπαιδευτικά προγράμματα ανταλλαγής μαθητών έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς διευρύνει τους πνευματικούς τους ορίζοντες.
Καθίσταται, λοιπόν, φανερό ότι, παρά τα προβλήματα της εποχής, οι νέοι μπορούν να έρθουν σε επαφή με τα πολιτιστικά μνημεία και να αντιταχθούν στην κρίση της κοινωνίας. Με μια δια βίου παιδεία, η οποία θα ξεκινά από το σχολείο και θα συνεχίζεται σε όλη τη ζωή όλοι θα μπορούν να αναπτυχθούν πνευματικά και να αποκτήσουν πολιτισμική συνείδηση.

Η Έλενα, πρώτη από αριστερά, πέρυσι το καλοκαίρι, όταν "σφραγίζαμε" με αναψυκτικά και κους κους την εκδήλωση για τα αστέρια.