Με συγχωρείτε (;)

Τελευταία, σε κάποια έργα που έτυχε να συναντήσω, ταινίες και βιβλία, έπεσα επανειλημμένα πάνω στην έννοια της συγχώρεσης. Μιας έννοιας που καλό θα ήταν να εξετάζεται και πέρα από τα όρια που η χριστιανική ηθική έχει επιβάλει.

Στην ταινία, π.χ, " Η άκρη του ουρανού", που παίζεται ακόμα στις αίθουσες, μπορεί κανείς να πάρει σχετικές αφορμές για σκέψη.
Οι βασικές αρτηρίες του βιβλίου του Τσέχου Ιβάν Κλίμα, που είχαμε παρουσιάσει από το μπλογκ μας στις 3 Φεβρουαρίου, είναι, επίσης, η αγάπη κι η συγχώρεση.

Στο μυθιστόρημα της Σοφίας Γιαννάτου, " Καΐκια στην άσφαλτο ", που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις "Κέδρος", συναντάει κανείς το απόσπασμα ( σελ. 285-6):

" Συγχώρεση, εν ολίγοις, ρε φίλε, - εσύ αναμάρτητος είσαι; Παρεμπιπτόντως, να σου πω τι μου είπε ένας ασθενής μου - μου λέει:"Γιατρέ, αν καταλαβαίνω καλά, η συγχώρεση, δηλαδή, είναι αυτό που λέει η λέξη. Συγχωρώ, δηλαδή συν-χωράω, χωράμε μαζί κι εγώ κι ο άλλος". Και δεν το 'χα σκεφτεί ποτέ, με εντυπωσίασε - δεν είμαι δεινός στη γλώσσα βεβαίως, θα το διαπίστωσες υποθέτω! Όμως αυτό είναι, Λουκά. Ο κοινός χώρος. Κάνεις χώρο και στον άλλον, ή πας εσύ στο χώρο του και μπαίνεις λίγο στη θέση του. Περί αυτού πρόκειται. Και δεν είναι αθώωση, είναι άλλο - συνύπαρξη είναι, αν θες".

Και βέβαια, η συγχώρεση αποτελεί και το κεντρικό θέμα στο ομώνυμο ευσύνοπτο αφήγημα της Σώτης Τριανταφύλλου, που κυκλοφόρησε απ' τον Πατάκη εδώ και τρία χρόνια. Εδώ, κεντρικό θέμα η ακραία στάση της συγχώρεσης που προσφέρει μια μάνα στον εγκληματία του παιδιού της, μια στάση που φαίνεται να είναι ο μοναδικός τρόπος για να επιζήσει η μάνα. Η Τριανταφύλλου, τραβώντας το στα άκρα, καταφέρνει, αν μη τι άλλο, να εγείρει πολλές συζητήσεις.
Παραθέτουμε εδώ την παρουσίαση του βιβλίου της Σώτης Τριανταφύλλου, όπως δίνεται στο http://soti.bravehost.com/
Συγχώρεση

«Αν πεθάνει το κτήνος, θα πεθάνει κι ο άνθρωπος». Αυτό θα μπορούσε να είναι το μότο της «Συγχώρεσης», του νέου αφηγήματος της Σώτης Τριανταφύλλου. Πιστεύω ότι μ’ αυτό το βιβλίο η Σώτη κάνει μια στροφή στη συγγραφική της πορεία. Το κείμενο σου δίνει την αίσθηση ότι κάτι αλλάζει στην οπτική, αλλά και τη θεματολογία της. Και αν και όπως υποστηρίζει η ίδια όλα τα βιβλία της έχουν ένα ανθρωπιστικό βλέμμα, η «Συγχώρεση» πάει ένα βήμα πάρα κάτω. Είναι ένα σχεδόν «τρυφερό» αφήγημα, «απάνθρωπα» ανθρώπινο. Προσπαθεί να μιλήσει για το καλό που κρύβουμε μέσα μας και για το κακό που προβάλλουμε. Η ηρωίδα της η Αντονία έχει κάθε λόγο να μισεί, κι όμως αγαπά. Έχει κάθε λόγο να κάνει το κακό, κι όμως κάνει το καλό. Έχει το δικαίωμα στο μίσος και το μετατρέπει σε συγχώρεση, ακόμη και σε συμπάθεια.
Δεν ξέρω γιατί, αλλά πιστεύω ότι αυτό το βιβλίο προκάλεσε κάποιου είδους «σύγχυση» ανάμεσα στους πιστούς φίλους της συγγραφέως, αλλά και τους κριτικούς. Ίσως να μην περίμεναν και πολλοί ότι θα καταπιανόταν μ’ ένα θέμα όπως η θανατική ποινή, αν και τα κοινωνικά ζητήματα δεν έπαψαν ποτέ να απασχολούν το έργο της. Ίσως να οφείλεται και στο ότι αυτή εδώ δεν είναι μια «ροκ» ιστορία (ακόμη και τα ιστορικά της μυθιστορήματα με τον τρόπο τους «ροκ» ήταν). Όπως και να ’χει, η «Συγχώρεση» είναι ένα καλογραμμένο βιβλίο, που μιλά για τον άνθρωπο. Για τον άνθρωπο που φτάνει στα όρια της απόγνωσης και γυρίζει πίσω πιο δυνατός, για τον άνθρωπο που θέλει να κάνει το καλό και κάνει το κακό ή και αντίστροφα.
Ένα κορίτσι εξαφανίζεται στο Νάσβιλλ του Τεννεσσή. Μια μητέρα νιώθει ως τα βάθη της ψυχής της τον πόνο της απώλειας. Νιώθει τον κόσμο να γκρεμίζεται γύρω της. Η χαρά πεθαίνει, το ίδιο κι η ελπίδα. Βαθιά μέσα της γνωρίζει ότι η κόρη της είναι νεκρή. Κι όταν ο εγκληματίας συλλαμβάνεται κι ομολογεί, το μόνο που επιθυμεί είναι να τον δει να τιμωρείται. Ο Λούκας καταδικάζεται σε θάνατο, αλλά και πάλι η Αντονία δεν βρίσκει τη λύτρωση που απεγνωσμένα ζητά. Μέχρι που αντιλαμβάνεται ότι «η συγχώρεση είναι ο μοναδικός τρόπος για να επιζήσει». «…Δεν θα ’ταν ωραίο αν φυλακίζονταν οι κακές πλευρές των ανθρώπων κι αφήνονταν ελεύθερες οι αθώες;», αναρωτιέται κάπου. Κάτι τέτοιο όμως, ξέρει ότι, θα συνέβαινε μόνο μέσα σ’ ένα ιδανικό κόσμο, κι ο δικός μας κάθε άλλο παρά τέτοιος είναι. Γι’ αυτό αδύνατη να κάνει τίποτ’ άλλο θα συγχωρέσει. Θα συγχωρέσει το δολοφόνο του παιδιού της. Θα νιώσει γι’ αυτόν και κάποια συμπόνια. Και θα θελήσει να τον βοηθήσει. Και θ’ απελευθερωθεί από τα δεσμά της θλίψης της. Και θα νιώσει μια γαλήνη να γεμίζει το είναι της.

Η Σώτη Τριανταφύλλου εισβάλλει στα άδυτα μιας πονεμένης ψυχής και παρακολουθεί τις διεργασίες της. Παρατηρεί πως αλλάζει. Πως χρόνο με το χρόνο αφομοιώνει το δηλητήριο που την έχουν ποτίσει και το μετατρέπει σε άρωμα. Σ’ ένα άρωμα γλυκό, της συγχώρεσης. "

Εσείς; Τι σκέφτεστε;