Ένα κείμενο της Ελίνας

Εξετάσεις του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας της Α΄Λυκείου 2008. Τα παιδιά διαγωνίζονται στο κείμενο της ομιλίας της στη Βουλή των Εφήβων του 2002 μιας προ εξαετίας συμμαθήτριάς τους, της Ελίνας Ρίζου. Τα παιδιά συναντιούνται με το "δικό τους" λόγο.
Θα θέλαμε, χωρίς σχόλια, να παραθέσουμε ένα μεγάλο απόσπασμα από την ομιλία αυτή, η οποία, εκτός των άλλων, παραμένει ένα κείμενο εξαιρετικά επίκαιρο-πόσω μάλλον μέρες πανελλαδικών εξετάσεων.
Μην πτοηθείτε από το μέγεθος, το λίγο μεγάλο για τις συνήθειες των blogs. Αν δεν έχετε χρόνο τώρα, επιστρέψτε με ηρεμία κάποια άλλη στιγμή και διαβάστε το με προσοχή. Του αξίζει. Και περιμένουμε και τις δικές σας απόψεις στα θέματα που τόσο ζεστά και αφοπλιστικά θίγει η Ελίνα. ( Δεν μπόρεσα να αποφύγω το σχόλιο, τελικά! )

Το απόσπασμα:

Η τελευταία μου χρονιά στο Λύκειο ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς. Νεόκτιστο σχολείο, το αντάμωμα με την παρέα, η ίδια ομάδα καθηγητών, που σαν οικογένεια τόσο στοργικά μάς συνοδεύει στα μαθητικά μας χρόνια . Και σ΄ όλα αυτά ένα σύννεφο απλώνεται, μια σκέψη που τρομάζει. Ο χρόνος μας, ο χώρος μας. Πώς χάνονται έτσι και τα δύο ολοένα και περισσότερο! Τρία κτήρια ορίζουν τη ζωή μας: σχολείο, φροντιστήριο, σπίτι. Την έννοια του ελεύθερου χρόνου τη θυμάμαι σαν μια παλιά ανάμνηση που αργοσβήνει στο νου μου. Καλουπώνουμε όλες μας τις δραστηριότητες στα πλαίσια του σχολείου, σαν να είναι αυτό ο μόνος παράγοντας που θα μας εξασφαλίσει ένα σίγουρο μέλλον.

Άραγε αξίζει να θυσιάζουμε καθημερινά τόσο βάναυσα το παρόν μας για το μέλλον;
Πιθανώς μια τέτοια θυσία να είχε κάποιο νόημα αν η αποφοίτησή μας από κάποιο πανεπιστημιακό ίδρυμα θα σήμαινε και την ανοδική επαγγελματική μας πορεία. Κάτι τέτοιο , όμως, μάλλον είναι ουτοπία στα σημερινά δεδομένα της αγοράς εργασίας. Οι νέοι κοπιάζουν, στερούνται, καταφέρνουν να γράψουν καλά στις εξετάσεις, ξανακοπιάζουν, ξαναστερούνται, για να αποκτήσουν ένα πτυχίο και εν τέλει διαπιστώνουμε πως όλοι οι κόποι τους ήταν «για ένα πουκάμισο αδειανό», όπως λέει και ο Σεφέρης· για μια σελίδα με μεγάλα τυπωμένα γράμματα ικανή να τους εξασφαλίσει μια θέση στο ταμείο ανεργίας. Γι αυτό το μέλλον μου θέλω να το χτίσω όμορφο , χωρίς να αγνοώ το παρόν μου.

Όμως, η ζωή μου δεν εξαρτάται μόνο από εμένα. Κι αν έχω την ηθική συμπαράσταση από την οικογένειά μου, κι από τους καθηγητές μου ακόμη, κάτι μου λείπει: η παρουσία της πολιτείας, η ενίσχυσή τ ης στον αγώνα μου · μου λείπει η αίσθηση της ιδέας ότι είναι δίπλα μου, σε κάθε βήμα μου.
Πόσο μου λείπει , αλήθεια, μια πολιτεία –σύμμαχος, μια κοινωνία βοηθός, ένα κράτος- συμπαραστάτης! Πόσο θα ήθελα να αισθανόμουν ασφάλεια για το ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα ! Πόσο μου στοιχίζει που δεν μπορώ!

΄Οσο κι αν προσπαθώ, δεν μπορώ να νιώσω καλυμμένη από μια σχολική πραγματικότητα που διέρχεται αλλεπάλληλες αλλαγές, τόσες που , τελικά, φαίνεται πως χάθηκε η ουσία. Οι κινητοποιήσεις που εγκαινίασαν την εισαγωγή του νέου συστήματος, οι καταλήψεις, μας στιγμάτισαν επιπόλαια ως μια νεολαία άναρχη , φυγόπονη, επίπεδη. Τι κρίμα που κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να ακουμπήσει πάνω μας το βλέμμα του για μια δεύτερη φορά! Τι κρίμα που κανείς δεν αντιλήφθηκε μέσα στον πανικό της δαιμονολογίας ότι οι καταληψίες δεν ήταν αναρχικοί, αφελείς, επιφανειακοί . Φοβισμένα παιδιά ήταν. Φοβάμαι το σκοτάδι της αμάθειας , όπου θα με καταδικάσει η απόρριψη του θεσμού της παιδείας και η απόλυτη άρνηση του νέου συστήματος. Μα περισσότερο φοβάμαι μήπως οι γνώσεις μου, οι κόποι μου, η δωδεκάχρονη αδιάκοπη εργασία μου «σκοντάψουν» σε μια συννεφιασμένη μέρα, σε μια άτυχη στιγμή, σε μια άδικη αξιολόγηση που ζητά τη στείρα αποστήθιση.

Αδυνατώ να κατανοήσω τη λογική ενός συστήματος που θέτει ως στόχο του τη διαμόρφωση μαθητών-παντογνωστών, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του οποιαδήποτε άλλη ανάγκη του μαθητή για ζωή εκτός των «τειχών» του σχολείου. Η εφηβική ανεμελιά, η φιλία, ο πρώτος έρωτας: έννοιες που κάποτε έχτιζαν την εφηβεία , τώρα στην καλύτερη περίπτωση βιώνονται στιγμιαία μέσα στο φορτωμένο πρόγραμμα των μαθητών, ίσα- ίσα για να μας θυμίσουν ότι η ελπίδα δε χάθηκε ακόμη, διότι η ισχνή τους έστω ύπαρξη είναι μόνη της η ελπίδα.

Πώς μεγαλώσαμε , αλήθεια, έτσι απότομα! Γι αυτό φοβόμαστε! Γι αυτό αγωνιούμε. Γι αυτό αγριεύουμε! Γιατί σε μια στιγμή αναγκαστήκαμε να ωριμάσουμε ξαφνικά. Να πάρουμε αποφάσεις καθοριστικές για το μέλλον μας. Να διαγράψουμε από τις επιταγές της ψυχής μας ό,τι μας φωνάζει η εφηβική μας φύση. Να γίνουμε ό,τι κάποτε οικτίραμε: «μεγάλοι»! Να ενταχθούμε στον κόσμο των συμβιβασμένων. Έτσι ακριβώς συμβιβαστήκαμε και κάναμε σύντροφό μας τη μοναξιά. Για τη ζωή , πλέον, μόνο να σκέφτομαι προλαβαίνω- με κόπο κι αυτό. Φτιάχνω παραμύθια, ζωγραφίζω τον παράδεισο, μπαίνω μέσα του, βγαίνω αποφασισμένη να τον φέρω στην καθημερινότητά μου. Και τι απογοήτευση που νιώθω όταν βλέπω πως αντί γι' αυτό , η καθημερινότητά μου μπαίνει ,τελικά, στον παράδεισό μου, χαλάει τα παραμύθια μου και κατευθύνει τη σκέψη μου!

Μα πώς να προστατεύσω τη σκέψη μου, όταν το ίδιο το σύστημα εκπαίδευσης προωθεί την απόλυτη προσήλωση του μαθητή στα σχολικά μαθήματα και τοποθετεί ως ύψιστο ιδανικό του έναν άριστο βαθμό, που διαμορφώνει ένα σχολείο στο οποίο η συλλογικότητα του δίνει τη θέση της στον ανταγωνισμό και τη βαθμοθηρία και η προσωπική κρίση και δημιουργική διάθεση του μαθητή αντικαθίστανται βίαια από την «παπαγαλία» και τη μηχανική εκμάθηση. Πραγματικά , δε θεωρώ ότι έχουμε υπερβολικές απαιτήσεις όταν ζητούμε επίμονα απλώς τη διαφύλαξη της ακεραιότητας και της ιδιαιτερότητας της προσωπικότητάς μας και απορρίπτουμε τις προσπάθειες –ηθελημένα ή μη- της ψυχικής μας αφαίμαξης και της πνευματικής μας αποχαύνωσης.

Δεν το θέλω το σχολείο μου προθάλαμο του Πανεπιστημίου. Δεν αντέχω να βλέπω γερασμένα τα νιάτα μας. Τι αναμνήσεις θα έχω από το σχολείο; Το χαμόγελό μας, γέλιο –κονσέρβα μιας φτηνής αμερικάνικης σειράς. Σ΄ ένα θρανίο καθιστοί βλέπουμε τη ζωή μας να περνάει. Τα όνειρά μας! Τα όνειρά μας! Τι δύσκολο που είναι να τα κρατήσουμε ζωντανά μέσα μας , σ΄ έναν κόσμο που φαίνεται να τα αγνοεί τόσο βάναυσα! Τι φοβερό να πρέπει να παλέψουμε , όχι μόνο για να τα κατακτήσουμε , αλλά και για να τα πιστέψουμε ακόμη! Και τι φρικτός ο κίνδυνος να ξυπνήσουμε μια μέρα χωρίς αυτά! Όμως το στίχο του Σικελιανού δεν τον ξεχνούμε:«Δεν είναι χίμαιρα να κουβαλάμε τ΄ όνειρο».

Κι εμείς τα κρατάμε τα όνειρά μας σφιχταγκαλιασμένα. Τα σφίγγουμε στη φούχτα μας μη χάσουμε κανένα και σκιστούνε τα φτερά μας. Μαζί μας τα ΄χουμε τα όνειρα κι αγωνιζόμαστε. Θα το σηκώσουμε το μέλλον μας ψηλά. Μες στο σκοτάδι θα το βρούμε εμείς το φως του. Μες στις πληγές θα τον γιατρέψουμε τον πόνο. Κι αν πάλι δεν τα καταφέρουμε, δεν πειράζει. Αρκεί που θα έχουμε κάνει την προσπάθεια. Αρκεί που θα έχουμε κάνει ένα μικρό βηματάκι προς την ευτυχία.

Ο κόσμος μας δεν είναι αγγελικά πλασμένος.· διαπίστωση οδυνηρή για εμάς τους νέους που στις φλέβες μας κυλάει ακόμα ουρανός. Κι εσάς , κύριοι, τα μάτια σας ακόμα καίνε φλόγες ήλιου. Μα ουρανός χωρίς ήλιο, σκοτάδι γίνεται. Ο ήλιος, πάλι , μόνος του, λάβα γίνεται που καταστρέφει. Ο ήλιος με τον ουρανό μαζί φτιάχνουν τον κόσμο… Κι αυτό στο σχολείο το μάθαμε. Τότε που ο φιλόλογος μας διάβαζε σε ποίημα του Ρίτσου:
«Ακούστε το τρίξιμο της πόρτας,
Ελάτε…»

Ξέρω πως ο λόγος μου δεν περιείχε πολλές προτάσεις , όμως κάποιες φορές, στην προσπάθεια να βρούμε λύσεις στα προβλήματα , χάνουμε την ουσία τους. Τέτοιες στιγμές, ίσως είναι καλύτερα να δώσουμε στον εαυτό μας χρόνο να προβληματιστεί. Να ανοίξουμε τα μάτια μας. Να κοιτάξουμε γύρω μας και μέσα μας.
Σας ευχαριστώ.