Για την Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη

ανάρτηση αφιερωμένη στο Νίκο Μαντζαβίνο και στη roadartist, που έδωσαν και την αφορμή.



Το θέμα της παράδοσης μας έφερε στην Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη. Τα σχόλια του Νίκου Μαντζαβίνου και της roadartist, στο προηγούμενο post, μας δίνουν αφορμή να μείνουμε λίγο παραπάνω στο κείμενο αυτό του κρητικού συγγραφέα.

Σε ένα μεγάλο μέρος της Ασκητικής ο Ν. Καζαντζάκης περιγράφει την πορεία του ανθρώπου μέσα από τέσσερα σκαλοπάτια: Πρώτο σκαλοπάτι: ΕΓΩ. Δεύτερο: Η ΡΑΤΣΑ. Τρίτο: Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ. Τέταρτο: Η ΓΗΣ.
Κι ενώ σε κάθε σκαλοπάτι επισημαίνει τη δύναμη της έννοιας που αναλύει, στο επόμενο σκαλοπάτι, κατά την προσφιλή του τακτική, έρχεται η καινούργια έννοια να καλύψει την προηγούμενη, να την αγκαλιάσει, να την εντάξει μέσα της, να αναδειχθεί αυτή στη θέση της προηγούμενης. Μέχρι που θα έρθει η επόμενη κοκ. Μέσα από συνεχείς προσταγές, διδακτικός, με μια φλεγόμενη από πάθος ψυχή και γραφή, συμβουλεύει τον άνθρωπο για τη θέση του και τη στάση του απέναντι στη ζωή, για το Χρέος του.

Στο πρώτο σκαλοπάτι, π.χ: " Να αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω. Να είσαι ανήσυχος, αφχαρίστητος, απροσάρμοστος πάντα. Όταν μια συνήθεια καταντήσει βολική, να τη συντρίβεις."
Στο δεύτερο ( ράτσα): " Δε μιλάς εσύ, μιλούν αρίφνητοι πρόγονοι με το στόμα σου. Δεν πεθυμάς εσύ. Πεθυμούν αρίφνητες γενεές απόγονοι με την καρδιά σου. Οι νεκροί σου δεν κείτουνται στο χώμα. Γενήκαν πουλιά, δέντρα, αγέρας. Κάθεσαι στον ίσκιο τους, θρέφεσαι με τη σάρκα τους, αναπνές το χνότο τους. Γενήκαν ιδέες και πάθη, κι ορίζουν τη βουλή σου και την πράξη.

Η ράτσα σου είναι το μεγάλο σώμα, το περασμένο, το τωρινό, το μελλούμενο. Εσύ είσαι μια λιγόστιγμη έκφραση, αυτή είναι το πρόσωπο. Εσύ είσαι ο ίσκιος, αυτή είναι το κρέας.
Δεν είσαι λεύτερος. Αόρατα μυριάδες χέρια κρατούν τα χέρια σου και τα σαλεύουν. Όταν θυμώνεις, ένας προπάππος αφρίζει στο στόμα σου. Όταν αγαπάς, ένας πρόγονος σπηλιώτης μουγκαλιέται. Όταν κοιμάσαι, ανοίγουν οι τάφοι μέσα στη μνήμη και γιομώνει βουρκόλακες η κεφαλή σου. " Μην πεθάνεις για να μην πεθάνουμε!" φωνάζουν μέσα σου οι νεκροί. " Δεν προφτάσαμε να χαρούμε τις γυναίκες που πεθυμήσαμε. Πρόφτασε εσύ, κοιμήσου μαζί τους! Δεν προφτάσαμε να κάμουμε έργα τις ιδέες μας. Κάμε τις έργα εσύ! Δεν προφτάσαμε να συλλάβουμε και να στερεώσουμε το πρόσωπο της ελπίδας μας. Στερέωσέ το εσύ! Τέλεψε το έργο μας! Τέλεψε το έργο μας! Μέρα νύχτα μπαινοβγαίνουμε στο κορμί σου και φωνάζουμε. Όχι, δε φύγαμε, δεν ξεκορμίσαμε από σένα, δεν κατεβήκαμε στη γης. Μέσα από τα σωθικά σου ξακλουθούμε τον αγώνα. Λύτρωσέ μας! "
Στο τρίτο ( ανθρωπότητα), το απόσπασμα που παρέθεσε ο Νίκος Μαντζαβίνος χτες: "Δε μιλάς εσύ . Μήτε είναι η ράτσα μονάχα μέσα σου που φωνάζει,μέσα σου οι αρίφνητες γενεές των ανθρώπων - άσπροι , κίτρινοι , μαύροι - χιμούν και φωνάζουν .Λευτερώσου κι από τη ράτσα , πολέμα να ζήσεις όλο τον αγωνιζόμενον άνθρωπο .Κοίτα τον πως ξεμασκάλισε από τα ζώα , πως μάχεται να σταθεί όρθιος , να ρυθμίσει τις άναρθες κραυγές , να συντηρήσει τη φλόγα ανάμεσα στις πυροστιές , να συντηρήσει το νού ανάμεσα στα κόκκαλα της κεφαλής του" .
Και στο τέταρτο ( γη), βέβαια, υποτάσσει και την ανθρωπότητα στη γη: " Δε φωνάζεις εσύ. Δε φωνάζει η ράτσα σου μέσα στο εφήμερο στήθος σου. Δε φωνάζουν μονάχα οι άσπρες, οι κίτρινες, οι μαύρες γενεές των ανθρώπων στην καρδιά σου. Η Γης αλάκερη, με τα ζώα, με τους ανθρώπους και τους θεούς της μέσα στο στήθος σου φωνάζει".

Ένα κείμενο μεγάλης πνοής, που αξίζει να διαβάζεται.

Σχόλια

  1. Διονύση αυτό το βιβλίο όποτε το διαβάζω νιώθω οτι ...ειναι θεόπνευστο!! Δηλαδή..είναι τόσο βαθιά φιλοσοφημένο και τόσο πραγματικά σοφό, σαν ο Θεός να υπαγόρευε στον Καζαντζάκη και αυτός 'απλά' να...έγραφε!!
    Σε ευχαριστώ πάρα πολύ για την αφιέρωση, μου έδωσες πολύ χαρά..
    Οσο για το σχόλιο σου στο προηγούμενο post, αυτό το blog μονο φτωχικό δεν είναι.. Ενας θησαυρός είναι.. Μακάρι όλα τα σχολεία να ακολουθούσαν το παράδειγμα σας.. Μου αρέσει πολύ εδω! Ευχαριστώ ξανά, καλό βράδυ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. roadartist,
    " Μα μια άλλη μέσα μου φωνή, ας την πούμε έχτη δύναμη, ας την πούμε καρδιά, αντιστέκεται και φωνάζει:"Όχι! Όχι! Ποτέ μην αναγνωρίσεις τα σύνορα του ανθρώπου! Να σπας τα σύνορα! Ν'αρνιέσαι ό,τι θωρούν τα μάτια σου! Να πεθαίνεις και να λες: Θάνατος δεν υπάρχει!".

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Φίλοι μου, γεια σας!

    Με την Ασκητική έχω δέσιμο ψυχής από τα 19χρ μου και μνήμες ζωής..
    Ήταν το μόνο βιβλίο που πήρα μαζί μου στη ξενιτιά..
    "Καθαρά να ξεχωρίσεις κι ηρωικά να δεχτείς τις πικρές γόνιμες τούτες, ανθρώπινες, σάρκα από τη σάρκα μας, αλήθειες:
    α) Ο νους του ανθρώπου φαινόμενα μονάχα μπορεί να συλλάβει, ποτέ την ουσία·
    β) κι όχι όλα τα φαινόμενα, παρά μονάχα τα φαινόμενα της ύλης·
    γ) κι ακόμα στενώτερα: όχι καν τα φαινόμενα τούτα της ύλης, παρά μονάχα τους μεταξύ τους συνειρμούς·
    δ) κι οι συνειρμοί τούτοι δεν είναι πραγματικοί, ανεξάρτητοι από τον άνθρωπο· είναι κι αυτοί γεννήματα του ανθρώπου·
    ε) και δεν είναι οι μόνοι δυνατοί ανθρώπινοι· παρά μονάχα οι πιο βολικοί για τις πραχτικές και νοητικές του ανάγκες".

    Με συγκινήσατε από προχθές που ήρθα εδώ και έφυγα..
    Σήμερα είπα:"Να πεθαίνεις και να λες: Θάνατος δεν υπάρχει!".
    Σας ευχαριστώ!
    Φιλιά και στους δυο σας!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Με κατασυγκίνησες απόψε!!! Η "Ασκητική" ήταν το πρώτο βιβλίο του Καζαντζάκη που απόχτησα πολύ μικρός, επηρεασμένος τότε βαθύτατα από την τηλεοπτική μεταφορά του "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται"!

    Αντιγράφω τώρα, εντελώς τυχαία:
    "Η πέτρα σώζεται αν τη σηκώσουμε από τη λάσπη και τη χτίσουμε σ' ένα σπίτι ή αν σκαλίσουμε απάνω της το πνέμα".

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. mareld, π.κ,
    Το ζουμερό στην περίπτωση της συγκίνησης είναι, νομίζω, ότι κάτι που έδρασε στην ψυχή μας τόσο παλιά εξακολουθεί να τα καταφέρνει και σήμερα - και όχι μόνο δια της οδού της μνήμης. Ε, δεν είναι και ό,τι πιο συνηθισμένο..
    Κι είναι, επίσης, εκεί η κύρια δύναμή του: στη συγκίνηση. Μπορεί πολλές φορές να είναι αποφθεγματικό, να ελέγχεται σε κάποια σημεία του με τη λογική, όμως είναι γραμμένο με πολλή δύναμη ψυχής στοχεύοντας καλά και στο θυμικό του αναγνώστη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Μισούμε,δε βολευόμαστε,είμαστε άδικοι,σκληροί,γιομάτοι ανησυχία και πίστη,ζητούμε το αδύνατο σαν τους ερωτευμένους.Αγάπα τον άνθρωπο γιατί είσαι εσύ.(....)
    Να πεθαίνεις κάθε μέρα.Να γεννιέσαι κάθε μέρα.Ν' αρνιέσαι ό,τι έχεις κάθε μέρα.Η ανώτατη αρετή δεν είναι νάσαι λεύτερος παρά να μάχεσαι για την ελευθερία.......

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Το ιστολόγιό μας στοχεύει στη συμμετοχή, τη συζήτηση, την ανταλλαγή, την έκφραση απόψεων και ιδεών, γι' αυτό και τα σχόλιά σας είναι κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτα:-)

Δημοφιλείς αναρτήσεις