Για την Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη

ανάρτηση αφιερωμένη στο Νίκο Μαντζαβίνο και στη roadartist, που έδωσαν και την αφορμή.

Το θέμα της παράδοσης μας έφερε στην Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη. Τα σχόλια του Νίκου Μαντζαβίνου και της roadartist, στο προηγούμενο post, μας δίνουν αφορμή να μείνουμε λίγο παραπάνω στο κείμενο αυτό του κρητικού συγγραφέα.

Σε ένα μεγάλο μέρος της Ασκητικής ο Ν. Καζαντζάκης περιγράφει την πορεία του ανθρώπου μέσα από τέσσερα σκαλοπάτια: Πρώτο σκαλοπάτι: ΕΓΩ. Δεύτερο: Η ΡΑΤΣΑ. Τρίτο: Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ. Τέταρτο: Η ΓΗΣ.
Κι ενώ σε κάθε σκαλοπάτι επισημαίνει τη δύναμη της έννοιας που αναλύει, στο επόμενο σκαλοπάτι, κατά την προσφιλή του τακτική, έρχεται η καινούργια έννοια να καλύψει την προηγούμενη, να την αγκαλιάσει, να την εντάξει μέσα της, να αναδειχθεί αυτή στη θέση της προηγούμενης. Μέχρι που θα έρθει η επόμενη κοκ. Μέσα από συνεχείς προσταγές, διδακτικός, με μια φλεγόμενη από πάθος ψυχή και γραφή, συμβουλεύει τον άνθρωπο για τη θέση του και τη στάση του απέναντι στη ζωή, για το Χρέος του.

Στο πρώτο σκαλοπάτι, π.χ: " Να αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω. Να είσαι ανήσυχος, αφχαρίστητος, απροσάρμοστος πάντα. Όταν μια συνήθεια καταντήσει βολική, να τη συντρίβεις."
Στο δεύτερο ( ράτσα): " Δε μιλάς εσύ, μιλούν αρίφνητοι πρόγονοι με το στόμα σου. Δεν πεθυμάς εσύ. Πεθυμούν αρίφνητες γενεές απόγονοι με την καρδιά σου. Οι νεκροί σου δεν κείτουνται στο χώμα. Γενήκαν πουλιά, δέντρα, αγέρας. Κάθεσαι στον ίσκιο τους, θρέφεσαι με τη σάρκα τους, αναπνές το χνότο τους. Γενήκαν ιδέες και πάθη, κι ορίζουν τη βουλή σου και την πράξη.

Η ράτσα σου είναι το μεγάλο σώμα, το περασμένο, το τωρινό, το μελλούμενο. Εσύ είσαι μια λιγόστιγμη έκφραση, αυτή είναι το πρόσωπο. Εσύ είσαι ο ίσκιος, αυτή είναι το κρέας.
Δεν είσαι λεύτερος. Αόρατα μυριάδες χέρια κρατούν τα χέρια σου και τα σαλεύουν. Όταν θυμώνεις, ένας προπάππος αφρίζει στο στόμα σου. Όταν αγαπάς, ένας πρόγονος σπηλιώτης μουγκαλιέται. Όταν κοιμάσαι, ανοίγουν οι τάφοι μέσα στη μνήμη και γιομώνει βουρκόλακες η κεφαλή σου. " Μην πεθάνεις για να μην πεθάνουμε!" φωνάζουν μέσα σου οι νεκροί. " Δεν προφτάσαμε να χαρούμε τις γυναίκες που πεθυμήσαμε. Πρόφτασε εσύ, κοιμήσου μαζί τους! Δεν προφτάσαμε να κάμουμε έργα τις ιδέες μας. Κάμε τις έργα εσύ! Δεν προφτάσαμε να συλλάβουμε και να στερεώσουμε το πρόσωπο της ελπίδας μας. Στερέωσέ το εσύ! Τέλεψε το έργο μας! Τέλεψε το έργο μας! Μέρα νύχτα μπαινοβγαίνουμε στο κορμί σου και φωνάζουμε. Όχι, δε φύγαμε, δεν ξεκορμίσαμε από σένα, δεν κατεβήκαμε στη γης. Μέσα από τα σωθικά σου ξακλουθούμε τον αγώνα. Λύτρωσέ μας! "
Στο τρίτο ( ανθρωπότητα), το απόσπασμα που παρέθεσε ο Νίκος Μαντζαβίνος χτες: "Δε μιλάς εσύ . Μήτε είναι η ράτσα μονάχα μέσα σου που φωνάζει,μέσα σου οι αρίφνητες γενεές των ανθρώπων - άσπροι , κίτρινοι , μαύροι - χιμούν και φωνάζουν .Λευτερώσου κι από τη ράτσα , πολέμα να ζήσεις όλο τον αγωνιζόμενον άνθρωπο .Κοίτα τον πως ξεμασκάλισε από τα ζώα , πως μάχεται να σταθεί όρθιος , να ρυθμίσει τις άναρθες κραυγές , να συντηρήσει τη φλόγα ανάμεσα στις πυροστιές , να συντηρήσει το νού ανάμεσα στα κόκκαλα της κεφαλής του" .
Και στο τέταρτο ( γη), βέβαια, υποτάσσει και την ανθρωπότητα στη γη: " Δε φωνάζεις εσύ. Δε φωνάζει η ράτσα σου μέσα στο εφήμερο στήθος σου. Δε φωνάζουν μονάχα οι άσπρες, οι κίτρινες, οι μαύρες γενεές των ανθρώπων στην καρδιά σου. Η Γης αλάκερη, με τα ζώα, με τους ανθρώπους και τους θεούς της μέσα στο στήθος σου φωνάζει".

Ένα κείμενο μεγάλης πνοής, που αξίζει να διαβάζεται.