"Συμμετέχουμε στην υπόθεση του φωτός" Νικηφόρος Βρεττάκος (1912-1991)


" Ενώ άλλοι δουλεύουν το μέταλλο
σκότος, εμείς προσπαθούμε
να φτιάξουμε έναν ουρανό
με λίγες λέξεις"

Το Μουσείο Μπενάκη για τη φετινή παγκόσμια ημέρα της ποίησης τιμά τον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο.
Και μας δίνει την αφορμή να αφουγκραστούμε τη φωνή του, καθάρια όπως έρχεται από το χρόνο κι από την καθαρότητα του Ταΰγετου.
Στραμμένος στο φως και στον άνθρωπο, προσφέρει διακριτικά την ανοιξιάτικη ποίησή του στους "τσοπάνηδες της αγάπης", υμνώντας τη ζωή, τον ήλιο, τον αγωνιζόμενο άνθρωπο.

Και μας προτρέπει να κυματίσουμε τις μέσα μας σημαίες:

" …νέοι της γης,
του γένους, μπορεί και του σύμπαντος ίσως,
οι σημαίες που σήμερα λείπουνε
πάνω απ' τη γης υπάρχουνε μέσα σας
(αποσπ. από το ποίημα "Ο κόσμος στο τέλος του")

Και μας καλεί ν' αντιδράσουμε στην κατάπτωση:

"Κάποτε κανείς αισθάνεται στη ζωή του μεγάλο βάρος και φοβάται πως οι δυνάμεις του δε θ' ανταποκριθούν στην αισιοδοξία των προοπτικών του. Αλλά η αντίδραση στην κατάπτωση έρχεται από μέσα μας, είναι "συμφυής" με την ύπαρξη."
( από επιστολή στο γιο του Κώστα, Δεκ. 1967)
Και αγωνιά για τις πηγές της ζωής που απειλούνται:

Αὐτοβιογραφία (ἀποσπάσματα)

Μὴ μοῦ σκοτώσετε τὸ νερό.


Μὴ μοῦ σκοτώσετε τὰ δέντρα.

Μὴ μοῦ ξεσκίστε αὐτὲς τὶς θεῖες σελίδες ποὺ τὶς γράψανε

τ᾿ ἀσύλληπτο φῶς κι ὁ ἀσύλληπτος χρόνος

κι ὅπου σταθῶ μὲ περιβάλλουν.

Μὴ μοῦ σκοτώσετε τῆς γῆς τὸ ποίημα!

Ἐπιστρατέψετε τὴν αἰωνιότητα,

ἀνάβοντας τὸ ἄστρο: «Ἀγάπη».

Ἐπιστρατέψετε τὴν αἰωνιόττητα, ἀνάβοντας

ψηλότερα ἀπ᾿ ὅλα, πάνω ἀπ᾿ τὸ ἕτοιμο

βάραθρο, τὸ ἄστρο: «Ἀνθρώπινο μέτωπο!»

Σᾶς παρακαλοῦμε:

Ἀφῆστε μας τὰ πράγματα. Μὴ μᾶς τὰ καῖτε.

Ἀφῆστε τὰ ἔντομα νὰ βρίσκουνε τ᾿ ἄνθη τους.



Και πεισματικά επιμένει στην ομορφιά:

Γράμμα στον ἄνθρωπο τῆς πατρίδας μου

...Μὴν μὲ μαρτυρήσεις!

Καὶ προπαντὸς νὰ μὴν τοῦ πεῖς πὼς μ᾿ ἐγκατέλειψεν ἡ ἐλπίδα!

Καθὼς κοιτᾷς τὸν Ταΰγετο, σημείωσε τὰ φαράγγια

ποὺ πέρασα. Καὶ τὶς κορφὲς ποὺ πάτησα. Καὶ τὰ ἄστραποὺ εἶδα.

Πές τους ἀπὸ μένα, πές τους ἀπὸ τὰ δακρυά μου,

ὅτι ἐπιμένω ἀκόμη πὼς ὁ κόσμος

εἶναι ὄμορφος!

Και αμετακίνητα προσβλέπει στον Άνθρωπο:

" Ήθελα να τους εξηγήσω πως ο άνθρωπος είναι μεγάλο πράγμα

κι ότι οι πράξεις του θα πρέπει να είναι ανάλογες, σ' αυτόν τον κόσμο"
( αποσπ. από το αυτοβιογραφικό χρονικό "Οδύνη")

Κι αναζητά τον παράδεισο μέσα "στους λυγμούς των ποιητών":







Και μας αφήνει την ποίηση, εφόδιο ζωής και καταφύγιο αγάπης:

Ἂν δὲν μοῦ ῾δινες ποίηση Κύριε

Ἂν δὲ μοῦ ῾δινες τὴν ποίηση, Κύριε,

δὲ θἄχα τίποτα γιὰ νὰ ζήσω.

Αὐτὰ τὰ χωράφια δὲ θἆταν δικά μου.

Ἐνῷ τώρα εὐτύχησα νἄχω μηλιές,

νὰ πετάξουνε κλώνους οἱ πέτρες μου,

νὰ γιομίσουν οἱ φοῦχτες μου ἥλιο, ἡ ἔρημός μου λαό,

τὰ περιβόλια μου ἀηδόνια.

Λοιπόν; Πῶς σοῦ φαίνονται; Εἶδες

τὰ στάχυά μου, Κύριε; Εἶδες τ᾿ ἀμπέλια μου;

Εἶδες τί ὄμορφα ποὺ πέφτει τὸ φῶς στὶς γαλήνιες κοιλάδες μου;

Κι᾿ ἔχω ἀκόμη καιρό!

Δὲν ξεχέρσωσα ὅλο τὸ χῶρο μου, Κύριε.

Μ᾿ ἀνασκάφτει ὁ πόνος μου κι᾿ ὁ κλῆρος μου μεγαλώνει.

Ἀσωτεύω τὸ γέλιο μου σὰν ψωμὶ ποὺ μοιράζεται.

Ὅμως,

δὲν ξοδεύω τὸν ἥλιό σου ἄδικα.

Δὲν πετῶ οὔτε ψίχουλο ἀπ᾿ ὅ,τι μοῦ δίνεις.

Γιατί σκέφτομαι τὴν ἐρμιὰ καὶ τὶς κατεβασιὲς τοῦ χειμῶνα.

Γιατί θἄρθει τὸ βράδι μου. Γιατί φτάνει ὅπου νἆναι


τὸ βράδι μου, Κύριε, καὶ πρέπει

νἄχω κάμει πρὶν φύγω τὴν καλύβα μου ἐκκλησιὰ

γιὰ τοὺς τσοπάνηδες τῆς ἀγάπης.

(Το πρόγραμμα της εκδήλωσης του Μουσείου Μπενάκη εδώ: http://www.benaki.gr/files/eventfiles/links/Programmme_Vreattakos.pdf )

Σχόλια

  1. Αφιέρωμα γκράντε και τρεμέντε!! Ο Βρεττάκος συνήθως ηλιοφορεί, προσφέροντάς μας τις λέξεις του ως ευεργετικές αχτίνες ελέους!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Π.Κ,

    Ένα άνθος απ' τις πορτοκαλιές της Σπάρτης στον Π.Κ μας, παρακαλώ!
    ( Όπως τα λες. Τον συνοψίζεις ευστοχότατα. Και αχτίνες και έλεος. Θυμήσου, π.χ, τη συλλογή του "ηλιακός λύχνος" - ελπίζω πως θυμάμαι καλά τον τίτλο. Και ήλιος και έλεος..)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αν δεν είχαμε την ποίηση,με στεγνή την ψυχή σ΄έναν άνυδρο κόσμο,πώς να αντέξουμε;
    Τι εξαίσιο το σχόλιο του Π.Κ. για την ποίηση του Βρεττάκου!!!Βαθιά αισθαντικό...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. "Ανθρώπινο μέτωπο"!
    [(και) για τη μέρα ενάντια στο ρατσισμό!]

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Και μια και ο λόγος είναι για την ποίηση θα "αφήσω" λίγα λόγια του Σεφέρη:
    "Πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα, και τι θα γινόμασταν αν η πνοή μας λιγόστευε; Είναι μια πράξη εμπιστοσύνης και ένας Θεός το ξέρει αν τα δεινά μας δεν τα χρωστάμε στη στέρηση εμπιστοσύνης".

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Πρέπει να ομολογήσω πως μέχρι πρόσφατα δεν ήξερα πολλά για το Βρεττάκο.Κάτι όμως η ανάρτηση, κάτι τα ποιήματα και οι στίχοι που διάβασα σήμερα και χθες σχολείο, μπορώ να πω ότι με έκαναν να τον εκτιμήσω!Μ'αρέσει η αγάπη του για...την αγάπη,τη φύση,τον άνθρωπο και τη ζωή.Πέρισσότερο όμως μου αρέσουν οι ευκαιρίες που μου δίνει το σχολείο μέσα από συζητήσεις,επισκέψεις,πρωτοβουλίες(το αφιέρωμα για το Γ.Ρίτσο για παράδειγμα!:) να γνωρίσω και να αγαπήσω την τέχνη!Και επειδή όταν λέω σχολείο εννοώ κυρίως του καθηγητές που αναλμβάνουν τέτοιες πρωτοβουλίες θέλω να πω ότι τους ευχαριστώ!
    ΥΓ Ξέφυγα λίγο από το θέμα είναι η αλήθεια, αλλά μου άρεσε πολύ το κλίμα στο σχολείο σήμερα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Κ. Μάνεση σωστό το αφιέρωμα στο Βρεττάκο,αλλά νομίζω ότι περιοριζόμαστε και ξεχνάμε όλους τους άλλους ποιητές.Πιστεύω ότι ένα αφιέρωμα στην ελληνική ποίηση θα ήταν καλύτερο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Άννα,
    Την έχουμε, όμως. Κι αντέχουμε..


    Λίλα,
    Ούτως ή άλλως κι η ποίηση αντίβαρο στο ρατσισμό κι αυτή.
    ( Πάντως τιμώντας τη μέρα ενάντια στο ρατσισμό...2-3 μέρες αργότερα, δίνουμε και μια διάρκεια που του αξίζει! )


    Ειρήνη,
    ...Συνυφασμένη με την ανάσα μας κι ας μην το ξέρουμε πολλές φορές. Τι όμορφο!
    ..και τι ωραία που μας οδήγησε η εμπιστοσύνη πέρυσι, ε;


    Ιzzie,
    Ομολογείς πως δεν ήξερες πολλά για το Βρεττάκο;; Αν σε παρηγορεί, εγώ στην ηλικία σου δεν ήξερα την τύφλα μου, γενικώς..( Αλλά μήπως και τώρα..) Κι απ' την άλλη, τι ωραία κι αυτή η διαδικασία της ανακάλυψης, πόσο όλο και περισσότερο φως μπαίνει από τα παράθυρα..
    Νομίζω η κατάρα δεν είναι να αργήσεις να μάθεις κάτι. Η κατάρα είναι να βιαστείς να νομίσεις ότι το 'μαθες..
    ( Με πιάνει το διδακτικό μου..Κουσούρι αυτό, ε;)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Βιαστικέ μου και αχόρταγε Νίκο,
    Αφιερώματα έχουν γίνει κι άλλα, ένα σωρό, θα ακολουθήσουν, ελπίζω, επίσης.
    Για να είσαι ευχαριστημένος, σκέψου ότι αυτά όλα αποτελούν κομμάτια του αφιερώματος στην ελληνική ποίηση που προτείνεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Να κοινωνούμε από αυτά τα "ψίχουλα" κάθε μέρα, για να παραμείνουμε στο φως. Ευχαριστούμε...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Η οποία ηλικία μου αυξήθηκε κατά ένα χρόνο εχθές, αλλά δεν το θυμηθήκατε!Προσωπικά θεωρώ ότι πρέπει να σας πιάνει πιο συχνά αυτό το κουσούρι!:)
    ΥΓ Παγκόσμια ημέρα ποίησης σήμερα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Izzie μας καλή,
    Κι όμως, δε σε ξεχάσαμε. Τον αριθμό του κινητού σου ξε-χάσαμε.
    Και...τέλος πάντων, συμμορφωθήκαμε με τον κανόνα που δε θέλει να φανερώνουν οι...μεγάλες γυναίκες την ηλικία τους!
    Τώρα πια, ας βροντοφωνάξουμε, με τις ωραίες γαϊδουρινές φωνούλες μας όλοι μαζί:
    ΧΡΟΟΟΟΟΟΟΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑΑΑΑΑΑΑΑΑ!!!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Το ιστολόγιό μας στοχεύει στη συμμετοχή, τη συζήτηση, την ανταλλαγή, την έκφραση απόψεων και ιδεών, γι' αυτό και τα σχόλιά σας είναι κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτα:-)

Δημοφιλείς αναρτήσεις