Το δικαίωμα στην απλότητα

Ένα άρθρο της Μαρίας Τζιαντζη, από την Καθημερινή της 03.01.2010, επιλέξαμε για το σαββατοκύριακο και το θέτουμε προς συζήτηση -με δικές μας τις υπογραμμίσεις. Και προσθέσαμε και λίγα ηπειρώτικα χιονάκια, να υποδεχτούμε τα πρώτα φετινά κρύα..

Aποτυπώματα

Το δικαίωμα στην απλότητα

Ενα παλιό Τογιότα με χειροκίνητα και όχι ηλεκτροκίνητα τζάμια οδηγούσε κάποτε ο Χρήστος Λαμπράκης, όπως διαβάσαμε τις τελευταίες μέρες. Γράφτηκε επίσης ότι ο εκλιπών προτιμούσε για τις μετακινήσεις του έναν κλασικό Σκαραβαίο, που τα τζάμια του μάλλον δεν ανεβοκατέβαιναν αυτόματα.

Το 2003 πέθανε ο Νιλ Πόστμαν, γνωστός και στην Ελλάδα από τα βιβλία του για τα ΜΜΕ. Λίγο μετά τον θάνατό του, ένας φίλος και συνάδελφός του, ο Tέρενς Μόραν, έγραψε ότι κάποτε ο Πόστμαν πήγε να αγοράσει ένα καινούργιο αυτοκίνητο και διαπίστωσε ότι όλα είχαν ηλεκτροκίνητα τζάμια: «Τι να τα κάνω τα ηλεκτρικά παράθυρα; Τα χέρια μου είναι μια χαρά. Αν ήμουν παράλυτος, θα χρειαζόμουν ηλεκτρικά τζάμια».

Τον καημό του Πόστμαν μάς θύμισε ένας νεότερος θεωρητικός των ΜΜΕ, ο Χένρι Τζένκινς, που περιγράφει το πόσο δύσκολο είναι να βρει κανείς σήμερα ένα κινητό που να χρησιμεύει «μόνο» για τηλεφωνήματα: «Δεν ήθελα κινητό με φωτογραφική μηχανή, με βιντεοκάμερα, με σύνδεση στο Ιντερνετ, με παιχνίδια, με MP3 player και GPS. Δεν ενδιαφερόμουν για μια συσκευή που θα μου έδειχνε τα νέα σόου ή θα μου επέτρεπε να διαβάζω μυθιστορήματα στην οθόνη της. Δεν ήθελα το ηλεκτρονικό ισοδύναμο ενός ελβετικού σουγιά».

Πληθαίνουν τα αξεσουάρ, οι τσαχπινιές, οι «εφαρμογές» (applications ή ΑΡΡ), αλλά όλο και πιο ακριβά και δυσεύρετα γίνονται τα βασικά. Οσο πιο σύνθετα και «πολυμορφικά» γίνονται τα αντικείμενα, τόσο μειώνεται το προσδόκιμο επιβίωσής τους. Τρίτης γενιάς κινητό, τέταρτης γενιάς υπολογιστής, ανεξιχνίαστης γενιάς ηλεκτρικό ψυγείο, νέας γενιάς υβριδικό αυτοκίνητο, τα προϊόντα επελαύνουν δίνοντάς μας την ψευδαίσθηση ότι μαζί με αυτά ανανεωνόμαστε κι εμείς, πιάνουμε τον ταύρο του μέλλοντος από τα ψηφιακά του κέρατα, στροβιλιζόμαστε σε ένα σύμπαν ατέλειωτων δυνατοτήτων.

Πρέπει να είναι κανείς πολύ πλούσιος -όχι μόνο σε χρήμα, αλλά και σε αυτοπεποίθηση, σε παιδεία και σε παράδοση- για να έχει την πολυτέλεια να ζει απλά, για να μη νοιάζεται για το ποιος υπογράφει τη βαλίτσα ή το σακάκι του και να αδιαφορεί για τις σύγχρονες χάντρες και τα καθρεφτάκια. Η απλότητα, ο αθέατος και ουσιαστικός πλούτος στοιχίζει, είναι προνόμιο των λίγων. Και άλλο απλότητα, άλλο ΑΡΡ.

Ο, τι χαλάει το πετάμε για να προμηθευτούμε ένα πανομοιότυπο, αλλά πιο φανταχτερό προϊόν που θα χαλάσει ακόμα πιο γρήγορα. Φτηνό κρέας, γεμάτο τοξίνες και ορμόνες αλλά σε μεγάλη ποικιλία τρώνε πια όλης της γης τα σκυλιά, ενώ μεταβάλλονται οι επιφανειακές διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στη φτώχεια και τον πλούτο - γιατί οι θεμελιακές γραμμές παραμένουν και βαθαίνουν. Σήμερα ο φτωχός δεν είναι αυτός που πάλιωσε το σακάκι του και καημό το 'χει μεγάλο, δεν μπορεί να πάρει άλλο. Φτωχός είναι εκείνος που δεν μπορεί να επισκεφθεί τον οδοντίατρο, που δυσκολεύεται να πληρώσει τη ΔΕΗ ή τις δόσεις των δανείων του ή τα φροντιστήρια των παιδιών του ή τις αποκλειστικές νοσοκόμες για τον άρρωστο συγγενή. Οι αφανείς φτωχοί πιθανότατα έχουν κινητό 3G και αυτοκίνητο με ηλεκτροκίνητα τζάμια ή πίνουν καφέ με γεύση φουντούκι.

Η απλότητα, η αληθινή πολυτέλεια, όπως το παιχνίδι στον δρόμο ή μια καθαρή παραλία χωρίς ξαπλώστρες και διόδια, γίνεται αναχρονισμός. Σήμερα δεν στερούμαστε απλώς το δικαίωμα στην απλότητα αλλά μαθαίνουμε να ξεχνάμε την ύπαρξή της. Το αυτονόητο βαφτίζεται εκκεντρικότητα ή γραφικότητα κι εμείς παραιτούμαστε από την επιδίωξή του. Εύκολα βρίσκουμε λιαστή τομάτα σε βαζάκι, δύσκολα όμως θα βρούμε τον αττικό βράχο της «Κερένιας κούκλας» που, «σαν έκανε καλοσύνη, μύριζε πέτρα λιασμένη και μοναξιά βουνίσια».