Φρανσίσκο Γκόγια, ο επαναστάτης αυλικός

  Ο Φρανσίσκο Γκόγια (Francisco José de Goya y Lucientes), γεννημένος στις 30 Μαρτίου του 1746 στην πόλη της Ισπανίας, Φουεντετόδος,  υπήρξε από τις πιο αντιφατικές , αλλά και πιο γοητευτικές καλλιτεχνικές προσωπικότητες. Ενώ σταδιοδρόμησε ως ζωγράφος της αυλής και των ευγενών υπήρξε, ιδιαίτερα στα χαρακτικά του, δριμύς επικριτής της κοινωνικής αδικίας και οπαδός του Διαφωτισμού.

Αυτοπροσωπογραφία, 1795-7

   Ο Γκόγια έζησε σε μια εποχή επηρεασμένη από τις ιδέες του Διαφωτισμού, όταν οι παραδοσιακές αξίες είχαν αρχίσει να αμφισβητούνται, η Αγγλία είχε διαδεχθεί την Ισπανία ως η πιο ισχυρή ναυτική δύναμη στον κόσμο, ενώ οι πόλεμοι και οι αγριότητες εξακολουθούσαν αν είναι πολύ συχνό φαινόμενο.

Οι συγκρούσεις αυτές πολιτικές, κοινωνικές αλλά και εσωτερικές του ζωγράφου, αποτυπώνονται εντυπωσιακά στο έργο του και εμπνέουν και τον κινηματογράφο:

 «Ο Μίλος Φόρμαν, ο Τσέχος σκηνοθέτης της «Φωλιάς του Κούκου» και του «Αμαντέους», φιλοτέχνησε πριν από λίγα χρόνια «Τα φαντάσματα του Γκόγια».

Μια ταινία όπου πρωταγωνιστούσαν στον ρόλο του Ισπανού ζωγράφου ο Σουηδός Στέλαν Σκάρσκαρντ, στον ρόλο του ιεροεξεταστή Λορέντσο ο Ισπανός Χαβιέρ Μπαρδέμ και η Νάταλι Πόρτμαν στον ρόλο της κακοποιημένης κόρης από τη σκοταδιστική Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Η ταινία απέδιδε με τρόπο καταιγιστικό τη δυστυχή μοίρα των ανθρώπων του πλούτου και της εξουσίας, πολιτικής και θρησκευτικής, που βρέθηκαν στη δίνη  των μεγάλων επαναστατικών γεγονότων του 1789 και των ναπολεόντειων πολέμων που ακολούθησαν.»

http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=484470

Η όπερα Facing Goya (2000) του Μάικλ Νάιμαν, σχετίζεται επίσης με τον Γκόγια, πραγματευόμενη μία ιστορία αναζήτησης του κρανίου του, το οποίο δεν είχε βρεθεί κατά την μεταφορά των λείψανών του στη Μαδρίτη.

Ο Γκόγια ζωγράφος της Αυλής

Ο Γκόγια ξεχώρισε και έγινε περισσότερο γνωστός μέσα από τις προσωπογραφίες του, φιλοτεχνώντας κυρίως πορτρέτα εκπροσώπων της άρχουσας τάξης και πλούσιων αστών. Το 1786 έλαβε τον τίτλο του «ζωγράφου του βασιλιά». Επέλεξε να απεικονίσει με απόλυτα ρεαλιστικό τρόπο τα μέλη της βασιλικής οικογένειας, χωρίς διάθεση κολακείας, τονίζοντας τις σχέσεις , μεταξύ τους και εγκαταλείποντας τις άκαμπτες και απόμακρες στάσεις που συνηθίζονταν μέχρι τότε.

Η οικογένεια του Καρόλου IV,1800-1

Πορτραίτο του Ντον Μανουέλ Οζόριο, 1784-88

Ο Γκόγια ζωγράφος της Ομορφιάς

Στα δημοφιλέστερα έργα του Γκόγια ανήκει ο πίνακας Γυμνή maja (La Maja Desnuda, 1800),  και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γυμνά στην ιστορία της ισπανικής τέχνης. Απεικονίζει μία γυμνή γυναίκα (maja) που δεν επιχειρεί να καλύψει τα επίμαχα σημεία του σώματός της αλλά στρέφει προκλητικά το βλέμμα προς το θεατή. Παραγγελιοδότης του έργου ήταν πιθανώς ο ευγενής Μάνουελ Γκοντόυ, εκδοχή που εξηγεί ενδεχομένως την ύπαρξη του έργου, καθώς μόνο κάποιος με ανάλογη εξουσία θα μπορούσε να παραγγείλει ένα τόσο προκλητικό θέμα, με δεδομένο πως το γυναικείο γυμνό ήταν απαγορευμένο στη Ισπανία εκείνη την εποχή.

Ο Γκόγια ζωγράφισε επίσης ένα πανομοιότυπο έργο, στο οποίο το μοντέλο απεικονίζεται ντυμένο, με τίτλο Ντυμένη maja (La Maja Vestida). Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, ο Γκοντόυ παρήγγειλε την Ντυμένη maja λίγο μετά το γυναικείο γυμνό, έτσι ώστε να εμφανίζει στους καλεσμένους του έναν από τους δύο πίνακες, ανάλογα με την ηθική τους. Οι πίνακες κατασχέθηκαν από την Ιερά Εξέταση το 1815 και ο Γκόγια αναγκάστηκε να απολογηθεί για το «άσεμνο» περιεχόμενό τους.

Ο Γκόγια, πρωτοποριακός ζωγράφος

    Το 1819, ο Γκόγια αγόρασε ένα σπίτι κοντά στη Μαδρίτη που ονομαζόταν Έπαυλη του Κουφού (Quinta del Sordo). Ήταν ένα μικρό διώροφο σπίτι που πήρε την ονομασία του από τον προηγούμενο ιδιοκτήτη που ήταν κουφός, αν και η ονομασία αυτή ταίριαζε και στην περίπτωση του Γκόγια, που είχε χάσει την ακοή του μετά από πυρετό το 1792. Μεταξύ 1819 και 1823, όταν άφησε το σπίτι για να μείνει στο Μπορντό (όταν οι διώξεις έναντι των φιλελεύθερων και αντιμοναρχικών στοιχείων ανανεώθηκαν) , ο Γκόγια δημιούργησε μια σειρά δεκατεσσάρων έργων,που είναι γνωστές σήμερα ως Μαύροι Πίνακες  λόγω των σκοτεινών τους χρωμάτων,  τα οποία ζωγράφισε με λάδι απευθείας πάνω στους τοίχους του σπιτιού.

 Φαίνεται να προβληματίζεται σχετικά με τη θνητότητά του, ενώ είναι ιδιαίτερα πικραμένος από την εμφύλια διαμάχη στην Ισπανία και αυτοί οι πίνακες αντανακλούν τη σκοτεινή διάθεση του συμπεριλαμβάνοντας έντονες σκηνές εχθρότητας και μάχης.

Ο Κρόνος καταβροχθίζει το γιο του, 1819-23

Ο Σκύλος, 1819-23

 Ο πίνακας  απεικονίζει το κεφάλι ενός μικρού μαύρου σκύλου να κοιτάζει προς τα πάνω. Ο σκύλος μοιάζει να εκμηδενίζεται από την απεραντοσύνη της εικόνας, που είναι κενή με εξαίρεση τη σκοτεινή  περιοχή, στο κάτω μέρος του πίνακα: μία απροσδιόριστη μάζα που αποκρύπτει το σώμα του ζώου.  Ο Σκύλος έχει χαρακτηριστεί  ως "την πιο όμορφη εικόνα στον κόσμο".

Ο Γκόγια ως χαράκτης

Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα, 1797-98

Trágala perro,1796-97

   Έφυγε από τη ζωή στις 16 Απριλίου του 1828 στο Μπορντό, σε ηλικία 82 ετών. Τα λείψανά του μεταφέρθηκαν το 1901 στη Μαδρίτη και θάφτηκαν τελικά στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου δε λα Φλόριδα, διακοσμημένη με τις νωπογραφίες του ίδιου φιλοτεχνημένες το 1798.

Αυτοπροσωπογραφία με τον γιατρό Αριέτα,1820

"Ιστορία της Ζωγραφικής", Anna Krausse, εκδόσειςKonemman
Βικιπαίδεια,