το ζητούμενο του ανθρώπου


Είχαμε αναφερθεί κι άλλη φορά στο σχολικό μας blog στο συγγραφέα Γιάννη Κιουρτσάκη (Αθήνα, 1941-).

Δεκαετίες τώρα και μέσα από δοκίμια, μελέτες, μυθιστορήματα, σκάβοντας στα ορυχεία του ατομικού και συλλογικού παρελθόντος, μελετώντας τα στοιχεία που συναπαρτίζουν την ατομική και εθνική ταυτότητα, τις σχέσεις μας με τον εαυτό μας και το άλλο, ενδοσκοπώντας ακούραστα και αναλύοντας επίμονα τα στοιχεία της συλλογικής ψυχής, μάς προσφέρει σημαντικά κείμενα, έργα μόχθου και επίμονου προβληματισμού με ανθρωποκεντρικό άξονα.

Στο τελευταίο του βιβλίο ( Οκτώβριος 2011), «Το ζητούμενο του ανθρώπου» διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο: «Ένας συγγραφέας παρατηρεί το θέαμα του κόσμου. Βρισκόμαστε στα χρόνια της ευημερίας. Όμως εκείνος βλέπει τη φύση να ρημάζει, τον άνθρωπο να αποξενώνεται από τον άλλον άνθρωπο, το κυνήγι του χρήματος να διαβρώνει το νόημα της κοινής ζωής, έχοντας καταντήσει αυτοσκοπός. Και αποζητά τον διάλογο μ’ εσένα, αναγνώστη: αυτόν ξεκινά το βιβλίο αυτό.

Τα χρόνια περνούν και μια πρωτόγνωρη οικονομική κρίση τσακίζει την Ελλάδα ενώ εκείνος γράφει ακόμα το βιβλίο του. Άραγε όσα συλλογιόταν έχουν γίνει ανεπίκαιρα; Ή πιο επίκαιρα από ποτέ; Μήπως, για να καταλάβουμε τι μας συμβαίνει σήμερα, πρέπει να ρωτήσουμε το χθες; Μήπως η «κρίση» δεν είναι μόνο ελληνική αλλά ευρωπαϊκή, ούτε μόνο οικονομική αλλά ριζικά ανθρωπολογική; Μήπως χρειάζεται να ξανασκεφτούμε από την αρχή τα πράγματα του κόσμου και τις λέξεις που τα ονομάζουν (αυτή δεν είναι η δουλειά της λογοτεχνίας); Και πρώτα απ’ όλα να ξενακερδίσουμε το χαμένο νόημα της λέξης «οικονομία», σ’ έναν καιρό όπου οίκος μας έχει γίνει η οικουμένη και νόμος της η ανομία; Και, αν το κατορθώναμε, δεν θα απαντούσαμε καλύτερα στο ζητούμενο του σημερινού Έλληνα, στο ζητούμενο του ανθρώπου;»


Δεν είναι ένα βιβλίο, λοιπόν, γραμμένο για την κρίση. Είναι ένα βιβλίο που κατήγγελλε τις αιτίες που την προκαλούν προτού αυτή ξεσπάσει. Είναι ένα βιβλίο γραμμένο από έναν άνθρωπο που ασφυκτιά ζώντας μέσα στην ψεύτικη ευημερία και που οραματίζεται την επιστροφή στην πατρίδα της ψυχής, σε μια δημοκρατία όχι ως υπαρκτό πολίτευμα αλλά ως σταθερό ζητούμενο της ανθρωπιάς, που μιλά για «το ανθρωπολογικό θεμέλιο της πολιτικής ή, πιο ταπεινά, για τον ελάχιστο ανθρώπινο δεσμό˙ για το ελάχιστο «εμείς» που μπορούν να συγκροτήσουν έστω και μόνο δύο άνθρωποι στον κόσμο, μα ίσως και μυριάδες» (σελ. 196-7), που επιζητά την επανεφεύρεση του ανθρώπινου διαλόγου και της δημοκατίας.
Ενδοσκοπικός, εξομολογητικός, αληθινός ο Γιάννης Κιουρτσάκης, όπως άλλωστε σε όλα τα βιβλία του.

Ας αντιγράψουμε ένα απόσπασμα από τις πρώτες σελίδες, όπου ο συγγραφέας, την εποχή της τεχνητής ευδαιμονίας , επισκέπτεται το νησί του και κάνει κάποιες πικρές διαπιστώσεις:

« Τι κόσμο δείχνουν, τι κόσμο φτιάχνουν αυτοί οι άνθρωποι, αυτά τα κότερα, αυτές οι βίλες; Προσέχω, μέρα με τη μέρα, πώς ζουν εδώ οι παραθεριστές ( πώς ζούμε όλοι εμείς) και η απάντηση έρχεται μοναχή της: έναν κόσμο που αποξενώνει και χωρίζει – τον τουρίστα από τον ντόπιο, τον γείτονα από τον γείτονα, τον γονιό απ’ το παιδί του, τον άνθρωπο από τον άνθρωπο˙ και πρώτα απ’ όλα τον άνθρωπο από τη φύση. Έναν κόσμο όπου γη, θάλασσα, φως τοπίο, σπίτια, αρχιτεκτονική, μουσική, τραγούδια και, πάνω απ’ όλα, οι ανθρώπινες αισθήσεις μας και τα ίδια τα κορμιά μας αδειάζουν, λες, σιγά σιγά, από την ψυχή που τα κατοικούσε. Σαν να μας είχε καταλάβει μια ανομολόγητη επιθυμία να μοιάσουμε με τα υλικά μας αγαθά και τα κάθε λογής πράγματα από τα οποία είμαστε εξαρτημένοι˙να γίνουμε με τη σειρά μας αντικείμενα˙ και να ζήσουμε από δω και πέρα τη ζωή μας μέσα σ’ ένα σκηνικό, έναν διάκοσμο που θα υπάρχει μόνο και μόνο για να τον απολαμβάνουμε, να τον καταναλώνουμε, να τον «αξιοποιούμε»: «να περνάμε καλά». Σάμπως οι τόποι μας να είχαν στραγγίξει από τη μνήμη και την ιστορία τους˙ από εκείνη την ιδιαίτερη ζωή που κυλούσε, ωρίμαζε και άλλαζε αχώριστα από τη δική μας». ( σελ. 18-19)

Σχόλια

  1. Διονύση, πάντα εξαιρετικές οι βιβλιοπαρουσιάσειςπαρουσιάσεις που κάνεις!Πως με πείθεις και τα αγοράζω αμέσως!(Αν δεν έχεις διαβάσει το Αστείο του Γιάννη Παλαβού στο συστήνω ανεπιφύλακτα.)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλώς τη Γιώτα!

      Είναι μάλλον παρουσιάσεις καλών βιβλίων, όχι καλές παρουσιάσεις..
      Πάντως νομίζω πως ναι, αξίζει να το διαβάσεις - όπως και τα προηγούμενά του ( Το "Σαν μυθιστόρημα, π.χ, ή το "Εμείς οι άλλοι").

      Το αστείο του Παλαβού το πρόλαβα. Μου άρεσε, νιώθω να είναι αυτό που λένε "πολλά υποσχόμενος". Κι αυτές οι απρόοπτες καταστάσεις που παρουσιάζονται στα εν πολλοίς ρεαλιστικά του διηγήματα, αυτές οι πινελιές ιδιότυπου υπερρεαλισμού (πώς να το πω;!) πλάκα δεν έχουν;
      Ξεχώρισα τα:
      -Γέροι άνθρωποι
      -Από την αρχή
      -Αστείο

      Αρχίσατε καλά; Ψηλά το κεφάλι;; Πολλά φιλιά στο Γ1, λοιπόν:-)

      Διαγραφή
  2. Σας ευχαριστώ για την ενημέρωση!
    Ήλθε την κατάλληλη στιγμή, καθώς είναι τα γενέθλια ενός γνωστού μου την επόμενη εβδομάδα και αναρωτιόμουν τι βιβλίο να του χαρίσω εφέτος.
    Και ιδού ένα το οποίο θα κάνει πολύ καλό στον συγκεκριμένο να το διαβάσει.
    Καλημέρα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Παρακαλούμε, παρακαλούμε!
    Αυτό το " θα κάνει πολύ καλό στον συγκεκριμένο να το διαβάσει", θεωρώ πως είναι ωραία αντίληψη γαι δώρο-βιβλίο. Να παίρνουμε, δηλαδή, κάτι που νομίζουμε πως είναι κατάλληλο γι΄ αυτόν που το παίρνουμε, όχι επειδή μας άρεσε εμάς..
    ( Αν και ο συνδυασμός και των δύο δε θα ήταν και άσχημος, άσε που φέρνει κοντά και τα συμβαλλόμενα μέλη:-) )

    Καλή βδομάδα, Αθηνά

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Χμ, δεν ξέρω αν είναι ωραία αντίληψη, έχει όμως μια χρησιμότητα...
      Καλό βράδυ!

      Διαγραφή
  4. Πολύ ωραίο βιβλίο και από το μικρό απόσπασμα που διάβασα εδώ βρισκεί μέσα από ένα ποιητικό τρόπο όλο το πρόβλημα,το συλλαμβάνει στην αληθώς ούσα διάσταση και όχι στην καθαρά επιφανειακή!

    Ωραίες προτάσεις!:)

    ΥΓ:Ααα μη βάζετε βιβλια εδώ γιατί έχω ένα κατάλογο 25 και βιβλίων να πάρω και αν ο Πλους θα με ευχαριστεί με βλέπω να ζητιανεύω στον Άγιο για να πάρω άλλο ένα βιβλίο!!Μη δίνετε ναρκωτικά σε ναρκωμανείς!!:Ρ:Ρ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Ο Πλούς, Νίκο, ε; Τόσα χρόνια σταθερή αξία! Πώς δεν έχει βουλιάξει με τόσο βἀρος απ' τα βιβλία και ορθοπλέει ακόμα κι εγώ δεν ξέρω!

    Ευχαριστούμε γαι το κερκυραϊκό αεράκι που μας έφερες:-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ο Πλούς,ο Πλούς!:Ρ
      Όταν θα βυθίσουν οι Κερκυραίοι το νησί θα βυθιστεί και αυτό,αλλά μέχρι τότε δε βυθίζεται από τα βιβλιααα!!Αααα είναι λατρεία το μεροοος!!Καθε βδομάδα περνώ και βλέπω!:Ρ

      Καλέ όοοοσο θέλετεεε να σας δώσω,μαζί με την υγρασία τουυυ!!Μας έχει σκεβρώσει και συναχώσειι!!Πάρτε και εσείις λίγοο εκεί κάτω!!:Ρ

      Διαγραφή
    2. @Ρασκόλνικωφ
      Αγαπητέ Ρας,
      Θέλω να σε ενημερώσω ότι κάνω συλλογή από σελιδοδείκτες.
      Μέσα στη συλλογή μου υπάρχουν και τρεις του βιβλιοπωλείου Πλους της χρονιάς 1994 που είχα επισκεφτεί την Κέρκυρα.
      Αυτοί οι τρεις ξεχωρίζουν των υπολοίπων για την καλαισθησία τους.
      Είμαι σχεδόν σίγουρη ότι το βιβλιοπωλείο έχει και πιο καινούργιους. Αν περάσεις πάρε από τα καινούργια σχέδια που τυχόν έχουν τυπώσει και κάποια στιγμή θα βρούμε τον τρόπο να μου τους δώσεις.
      Ευχαριστώ!

      ΥΓ. Μιλώ για σελιδοδείκτες του Πλους και όχι τους άλλους που τυπώνουν οι εκδοτικοί οίκοι!

      Διαγραφή
    3. Ααα!!!Άμα του βρω θα τους μαζέψω!!
      Τίποτα καλέ!!:Ρ

      ΥΓ:Ναι κατάλαβα!!Με το σήμα του βιβλιοπωλείου!!:)

      Διαγραφή
  6. Πολύ ουσιαστική η παρουσίαση, για ένα τόσο ενδιαφέρον βιβλίο, Διονύση! Θα το αναζητήσουμε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αναζητήστε το, κυρία μου, αφού επιμένετε! Αρκεί μετά να μην αναζητάτε εμένα και να ζητάτε τα ρέστα..:-)
      ( Σκέφτομαι, Στέλλα, αν θα μπορούσε ο συγγραφέας του να ερχόταν στο σχολείο μας, για μια συνάντηση. Θα ήταν τόσο ουσιαστική..)

      Διαγραφή
    2. Να ενημερώσετε ένα μήνα πριν για να κατέβωω εεε!!

      Διαγραφή
  7. Διονύση, νόμίζω πως στις δύσκολες εποχές που ζούμε, τα βιβλία αποτελούν το μοναδικό μας αποκούμπι.Από το Αστείο ξεχώρισα το Όπισθεν, το Γέροι άνθρωποι, το Password. Και μένα μου άρεσε αυτό ο υπερρεαλισμός(;)και το ότι κάποια από τα διηγήματα εκτυλισσονται στην επαρχία.Ωραία και δυνατή και η γλώσσα.
    Τους αγωνιστικούς μου χαιρετισμούς για μια καλή χρονιά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Το ιστολόγιό μας στοχεύει στη συμμετοχή, τη συζήτηση, την ανταλλαγή, την έκφραση απόψεων και ιδεών, γι' αυτό και τα σχόλιά σας είναι κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτα:-)

Δημοφιλείς αναρτήσεις