Αναζητώντας τον Άνθρωπο

Με αφορμή το σπάσιμο ενός ιστορικού φράγματος. Ο πλανήτης μας μετράει 8 δισεκατομμύρια κατοίκους.

Εκεί που δεν υπάρχουν απαντήσεις βρίσκει κανείς τις πιο όμορφες ερωτήσεις. Και να μία ερώτηση:

Τι 'ναι άνθρωπος;

Ακούγεται αστείο. Μα, όλοι ξέρουν τι είναι άνθρωπος. Κοιτάς τα χέρια σου. "Να. Αυτά χέρια ανθρώπου είναι. Άρα εγώ είμαι άνθρωπος. Ο άνθρωπος είμαι εγώ. Και ο διαβάτης στο πεζοδρόμιο απέναντι. Κι αυτός άνθρωπος είναι. Και ο γείτονας που με χαιρετάει κάθε πρωί. Άνθρωπος κι εκείνος." Πολλές είναι οι απαντήσεις. Γι' αυτό θα πάμε πιο βαθιά. Σε μέρη που οι απαντήσεις λιγοστεύουν. Εκεί μονάχα θα βρούμε ερωτήσεις που μας αγγίζουν πραγματικά.

Τι είναι αυτό που κάνει τον άνθρωπο άνθρωπο;

Είναι το σώμα; Τα δυο πόδια που τον κουβαλούν; Τα δυο χέρια που δουλικά τον υπακούνε; Άλλοι θα 'λεγαν πως το μυαλό κάνει τον άνθρωπο. Μα φυσικά. Έτσι ξεχωρίζουμε από τα ζώα. Το είπαν οι φιλόσοφοι. Το επαλήθευσαν κι οι επιστήμονες. Μα κάτι σαν να λείπει. Δεν φτάνει να στέκεσαι στα πόδια σου και να σκέφτεσαι για να αποκαλείσαι άνθρωπος. Ας πάμε βαθύτερα.

Τι κάνει τον άνθρωπο τόσο σημαντικό;

Φαίνεται πως το σύμπαν μάς έχει τεράστια αδυναμία. Όλα φτιάχτηκαν για μας. Κι όσα πάλι δεν μας είναι βολικά, έχουμε τη δύναμη να τα αλλάξουμε. Κάποιοι το αποκάλεσαν Θεό. Άλλοι τύχη. Άλλοι το ονόμασαν ανθρώπινη ευφυΐα. Εγώ θα αφήσω τις περιττές λέξεις. Και θα το ονομάσω Άνθρωπο.

Αυτό είναι λοιπόν; Αυτό είναι ο άνθρωπος; Ένα φαινόμενο; Μια συγκυρία; Ένα γεγονός; Θα μπορούσε. Απάντηση σίγουρα δεν υπάρχει.  Μάλλον βαριόταν το σύμπαν και δημιούργησε τον άνθρωπο για να μάθει, να κατακτήσει τον ίδιο του τον εαυτό. Και θα σταθώ στη λέξη "κατακτήσει". Γιατί φαίνεται ότι χαρακτηρίζει με καταπληκτική ακρίβεια την ιστορία του ανθρώπου. Ποια ιστορία; Θα σου πω.

Κάποτε ο άνθρωπος δεν ξεχώριζε από τα άλλα ζώα. Ήτανε κι αυτός μια πολύπλοκη χημική διαδικασία. Επιβίωνε και έφτιαχνε μηχανικά απογόνους. Όμως κάτι άλλαξε. Μια σπίθα ήταν. Ένα σκούντηγμα απότομο από το σύμπαν. Και ο άνθρωπος έγινε Άνθρωπος. Κάτι ξύπνησε μέσα του. Και άρχισε να δημιουργεί. Δημιούργησε την κοινωνία, δημιούργησε τη μουσική. Κατάλαβε πως ο κόσμος είναι πολύ στενός για να τον χωρέσει. Και έσπασε τα όρια. Το ανθρώπινο πνεύμα πήδησε έξω από την πραγματικότητα. Άρχισε να ανθίζει πέρα από το αληθινό. Στο δυνητικό. Στο φανταστικό.

Κι ύστερα το φαινόμενο αυτό που λέγεται Άνθρωπος ψυχανεμίστηκε πώς έχει τέτοια δύναμη, που μπορεί να κάνει τα πάντα. Συνειδητοποίησε ότι μπορεί να κατακτά. Αποφάσισε πως θα εξελιχθεί, θα γίνει καλύτερο, ανώτερο. Και στη προσπάθειά του κατάφερε πολλά, κατέστρεψε άλλα τόσα. Δεν δίστασε λεπτό. Ο αγώνας είχε αρχίσει. Τώρα πια δεν υπάρχει επιστροφή. Όχι αν δεν κατακτήσει τον κόσμο.

Και τον κατακτήσαμε. Εμείς οι Άνθρωποι. Κατακτήσαμε έναν ολόκληρο πλανήτη. Είναι αρκετό; Όχι. Ποτέ δεν θα είναι. Σκοτώσαμε την μάνα μας. Και χυθήκαμε στο διάστημα. Θα το κατακτήσουμε κι αυτό. Θα κατακτήσουμε το σύμπαν. Κάθε γωνιά. Κάθε άστρο. Κάθε άτομο. Κάθε ύπαρξη. Κάθε φαντασία. Όμως υπάρχει κάτι που όσο κι αν προσπαθήσουμε, ποτέ δεν θα κατακτήσουμε. Κι αυτό είναι ο ίδιος μας ο εαυτός. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που θέλουμε σαν μανιακοί να γνωρίζουμε τα πάντα. Γιατί ξέρουμε, βαθύτατα, ότι δεν θα κατανοήσουμε ποτέ τον Άνθρωπο. Και ξεχυθήκαμε να κατανοήσουμε το υπόλοιπο σύμπαν. 

Μα όσα σύμπαντα κι αν κατακτήσουμε, μια νοσταλγική φωνή θα μας ψιθυρίζει πάντα στο αυτί, να μας υπενθυμίζει αυτό: Το να είσαι Άνθρωπος πάει να πει το να είσαι τα πάντα. Είμαστε τα πάντα. Ο κόσμος είναι ο Άνθρωπος. Γιατί μόνο από μάτι Ανθρώπινο έχει ιδωθεί. Και ακόμη τούτο: Το να είσαι Άνθρωπος πάει να πει το να μην είσαι τίποτα. Δεν είμαστε τίποτα. Δεν υπάρχει Άνθρωπος. Γιατί μόνο μάτι Ανθρώπινο τον έχει δει. 

Το να είσαι Άνθρωπος πάει να πει το να Είσαι. Όσο Είμαστε, έχουμε ελπίδες.

Στέφανος Γιαννόπουλος