Η παιδεία και η κομψότητα του σκαντζόχοιρου

η ανάρτηση αφιερώνεται -πάλι - στη Λ.Τ

Βαθμολογώντας τα κείμενα των εκθέσεων των πανελλαδικών διαπιστώνεις πως σχεδόν δεν υπάρχει γραπτό που να μην ισχυρίζεται ότι  στην αποκατάσταση των σχέσεων του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον θα συμβάλει αποφασιστικά η παιδεία.

            Τόσο απλό. Τόσο κοινό. Αναρωτιέμαι πώς την εννοεί ο καθένας αυτή την έννοια την κουρελιασμένη από την πολλή χρήση.

            Θυμήθηκα το συμπαθητικό βιβλιαράκι της Μιριέλ Μπαρμπερί, 

«Η κομψότητα του σκαντζόχοιρου»

 (Σύγχρονοι ορίζοντες, 2008, μετ. Ρίτα Κολαΐτη). 

Διαβάζω στη σελίδα 120: « Ο Πολιτισμός: η ελεγχόμενη βία, η πάντα ανολοκλήρωτη νίκη επί της επιθετικότητας του εξελιγμένου θηλαστικού. Γιατί εξελιγμένα θηλαστικά ήμασταν, εξελιγμένα θηλαστικά παραμένουμε, μια καμέλια πάνω σε βρύα, που μας διδάσκει τη χαρά. Αυτό ακριβώς είναι το έργο της παιδείας. Τι σημαίνει εκπαιδεύω; Σημαίνει να προτείνω ακαταπόνητα καμέλιες πάνω σε βρύα ως αντίδοτο στην παρώθηση του είδους, γιατί αυτή δε σταματάει ποτέ και απειλεί συνεχώς την εύθραυστη ισορροπία της επιβίωσης».

            Μια καμέλια πάνω σε βρύα που μας διδάσκει τη χαρά. Ή, αλλιώς, η ομορφιά του τσαγιού:

«Το τελετουργικό του τσαγιού, αυτή η ακριβής επανάληψη των ίδιων κινήσεων και της ίδιας γευσιγνωσίας, εκείνη η πρόσβαση σε απλές αισθήσεις, αυθεντικές και εξευγενισμένες, αυτή η δυνατότητα που προσφέρεται, σχεδόν ανέξοδα, στον καθένα να γίνει αριστοκράτης της γεύσης γιατί το τσάι είναι το ρόφημα των πλουσίων, όπως και των φτωχών, το τελετουργικό του τσαγιού, λοιπόν, έχει το εξαιρετικό προτέρημα να τοποθετεί μέσα στον παραλογισμό της ζωής μας μιαν ακτίνα γαλήνιας αρμονίας. Ναι, το σύμπαν συνωμοτεί υπέρ της κενότητας, οι χαμένες ψυχές θρηνούν την ομορφιά, η ασημαντότητα μας περικυκλώνει. Ας πιούμε λοιπόν ένα φλιτζάνι τσάι. Σιωπή, ακούμε το φύσημα του αγέρα, τα φθινοπωρινά φύλλα θροΐζουν και παρασέρνονται από τον άνεμο, ο γάτος κοιμάται λουσμένος σ’ ένα ζεστό φως. Και σε κάθε γουλιά μετουσιώνεται ο χρόνος.» 

( σελ. 100-101)

            Και μια και μιλάμε για τσάι, δεν ξέρω μήπως έχει κάτι να μας πει και ο Αργύρης Χιόνης  από τη συλλογή του «Ό,τι περιγράφω με περιγράφει»:

ΧΙΙ

Να πίνεις τσάι και, στο μεταξύ, να σβήνει η 

ζωή σου, όπως συμβαίνει με τους ήρωες του

Τσέχοφ, να σβήνει η ζωή σου, ενώ εσύ με α-

ξιοπρέπεια το τσάι ν’ ανακατεύεις και να ε-

παινείς τη γεύση και το άρωμά του. Έτσι,

 σαν ήρωας  του Τσέχοφ ή όπως ο Τσέχοφ ο ί-

διος, στη χυδαιότητα του πόνου ν’ αντιτάσ-

σεις την καλή  ανατροφή σου.

            Η παιδεία, λοιπόν, στα γραπτά και χάριν του συγκεκριμένου θέματος  έκθεσης, γίνεται αντιληπτή ως ενημέρωση, πληροφόρηση για το περιβάλλον, εκδρομές στη φύση και εκδηλώσεις, ανακύκλωση, μαθήματα στο σχολείο, ευαισθητοποίηση.

            Κι όμως. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρχε τόση ενημέρωση για το περιβάλλον, τόση κινητοποίηση, τόση γνώση ακόμα. Τότε;

            Μήπως η παιδεία που λείπει είναι κάτι βαθύτερο απ’ όλα αυτά και γι’ αυτό ο δρόμος για εκεί, ο ονειρικός δρόμος, επίπονος, μακρύς και δύσβατος; Μήπως η άσκησή μας στην ομορφιά και στη χαρά, στη διεκδίκησή τους, είναι το αντίδοτο στην ασχήμια και τη βία που εύκολα απλώνονται στους κενούς χώρους;

Και μια και είπαμε για το βιβλίο, να πώς μας συστήνεται στο οπισθόφυλλό του:

«Σπάνιες στιγμές αληθινής ομορφιάς μέσα από υπέροχες σελίδες λογοτεχνίας, με έξυπνο χιούμορ, ευαισθησία και αγάπη για τη ζωή, σε μια αριστουργηματική αφήγηση με δύο πρόσωπα:

"Το όνομα μου είναι Ρενέ. Είμαι πενήντα τεσσάρων χρονών, χήρα, μικρόσωμη, στρουμπουλή και άσχημη. Τα τελευταία είκοσι εφτά χρόνια είμαι η θυρωρός του κτιρίου στην οδό Γκρενέλ 7, ενός όμορφου μεγάρου, που χωρίζεται σε οκτώ μεγάλα υπερπολυτελή διαμερίσματα. Δε σπούδασα, ήμουν πάντοτε φτωχή, διακριτική και ασήμαντη. Ανταποκρίνομαι όμως τέλεια σε ό,τι η κοινωνία πιστεύει ως υπόδειγμα θυρωρού πολυκατοικίας· κανείς δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι γνωρίζω πολύ περισσότερα από τους πλούσιους αλαζόνες".

"Το όνομα μου είναι Παλόμα. Είμαι δώδεκα χρονών και μένω στην οδό Γκρενέλ 7, σ' ένα αρχοντικό διαμέρισμα. Εντούτοις, παρά την καλοτυχία και τα πλούτη, από πολύ καιρό ξέρω ότι ο τελικός προορισμός μου είναι η γυάλα με τα ψάρια. Πώς το γνωρίζω; Τυχαίνει να είμαι έξυπνη. Εξαιρετικά έξυπνη, μάλιστα. Γι' αυτό έχω πάρει την απόφαση μου· στο τέλος της σχολικής χρονιάς, τη μέρα των γενεθλίων μου, στις 16 Ιουνίου, θ' αυτοκτονήσω".

Δύο ηρωίδες διαφορετικές μεταξύ τους, με κρυμμένους εσωτερικούς κόσμους και ανείπωτα μυστικά, που θα αποκαλυφθούν με την άφιξη του κυρίου Όζου, ενός καλλιεργημένου και πλούσιου Γιαπωνέζου.»

Στη Γαλλία το βιβλίο έγινε best seller, εδώ όχι. Γυρίστηκε και ταινία: 

Ξέρω, χαζή ερώτηση, αλλά πώς εσείς θα ορίζατε την παιδεία που θα ευχόσασταν να λαμβάνει κανείς από το σχολείο;