Πόσες κουταλιές ζάχαρη στην πορτοκαλάδα σας;

Ο Jostein Gaarder έγραψε « Το κορίτσι με τα πορτοκάλια», η Λένα Διβάνη όμως μας μαθαίνει να τα στύβουμε με αγάπη γι’ αυτούς που αγαπάμε. Τώρα, μη ρωτήσετε πώς. Διαβάστε το μονόλογο του γάτου Ζάχου Ζάχαρη ( « Εγώ ο Ζάχος Ζάχαρης», εκδ. Καστανιώτης, 2012), φτάσετε στα τελευταία κεφάλαια και σας περιμένει κι εσάς πολύς χυμός πορτοκαλιού και πολλή αγάπη. Θα καταλάβετε. Ή, απλώς, θα νιώσετε.


Μάλλον δεν επρόκειτο ποτέ να διαβάσω το βιβλίο της Λένας Διβάνη, όσο κι αν μου άρεσαν κάποια παλιότερά της κι όσο κι αν εκτιμώ τις λογοτεχνικές και όχι μόνο αρετές της. Ο λόγος ήταν ο αφηγητής. Γάτος. Ναι, γάτος. Και, λόγω του γιου, τα τελευταία δώδεκα χρόνια της ζωής μου έχω διαβάσει βιβλία και βιβλία με απίθανους αφηγητές. Μεγαλώσαμε πια, καιρός να σοβαρευτούμε.

Αμ δε! Πρώτα έκανα το χατίρι στο Μάριο που μου δάνεισε το βιβλίο, προτείνοντάς το για τη λέσχη ανάγνωσης. Και μετά, απ’ την πρώτη σελίδα, ήταν αδύνατο να χαλάσω χατίρι στον απίθανο Ζάχο.

Ευφυής, πείσμων, όμορφος και αυτάρεσκος, παρατηρητικός και καταφερτζής, ευφυολόγος και τεχνίτης των αφορισμών, γνώστης των ανθρωπίνων όσο λίγοι, χαδιάρης και σε διαρκή αναζήτηση και διεκδίκηση αγάπης, αισθηματίας και απαιτητικός, εστέτ, μαμμόθρεφτος, χουχουλιάρης, προνοητικός έως προφητικός, επινοητικός, τρυφερός, χιονόμπαλος και, κυρίως, ολοζώντανος αφηγητής, μάστορας του λόγου και της ατάκας.

Καταλήγουμε σε ένα κείμενο, ή καλύτερα « μια ανθρωπογατική ιστορία αγάπης», όπως το χαρακτηρίζει ο ίδιος ο συγγραφέας Ζάχος Ζάχαρης, πλαστικό, με ρυθμό, που κουβαλάει όλη τη διάθεση, τη ζωντάνια, την ευαισθησία του δημιουργού του. Και που το διαβάζεις με το χαμόγελο στα χείλη.

Από το παρατηρητήριο του Ζάχου, λοιπόν, περνάνε πρόσωπα και καταστάσεις, θίγονται συμπεριφορές και αντιλήψεις, κρίνονται και καταρρέουν βεβαιότητες - κι αυτό είναι ένα στοιχείο που κάνει το βιβλίο εκτός από ευχάριστο και ενδιαφέρον. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Καθώς έχει βάλει πείσμα σε όλη του τη ζωή να κατακτήσει την καρδιά και να κερδίσει την αγάπη τής μη-μ’ενοχλείτε-εγώ είμ’ εγώ- κυρίας του, της Δεσποσύνης, όπως την αποκαλεί, μάς φτάνει μέχρι τον πυρήνα του συναισθήματος, μέχρι τη φωλιά τής αγάπης. Κι εκεί κερδίζουμε όλοι.

Δυο πράγματα ακόμα. Φαντάζομαι πόσο θα το διασκέδασε η Λένα Διβάνη γράφοντάς το, αλλά και οι κοντινοί της άνθρωποι διαβάζοντάς το, καθώς είναι φανερό πως πρόσωπα και καταστάσεις ανήκουν στο πεδίο της βιογραφίας της και τα σχόλια (πόσω μάλλον τα αυτομαστιγωτικά) πέφτουν βροχή. Παρόλο που - όπως αντιλαμβάνεσαι διαβάζοντας τα τελευταία κεφάλαια - το έχει γράψει σε εποχές που δεν της συνέβαιναν τα πιο εύκολα πράγματα.

Δεύτερον. Στην αρχή δε χωνεύεις εύκολα ότι διαβάζεις ένα τόσο « ανέμελο» κείμενο γραμμένο σε μια τόσο δύσκολη εποχής για όλους. Ώσπου - κυρίως από τον τρόπο που καταλήγει – συνειδητοποιείς ότι μια χαρά πρόταση είναι ακόμα και για τις δύσκολες εποχές, ή ίσως ακριβώς γι’ αυτές. Όταν αυτός ο ανέμελος τρόπος σε οδηγεί σε πρόταση ζεστασιάς και αγάπης, όταν τελικά εκείνο που μας λέει ο επίμων Ζάχος, μέσα από τη σταθερά θετική στάση του, είναι το εμπειρίκειο « πάρε τη λέξη μου, δώσε μου το χέρι σου».



Και παρά τη σταθερή πεποίθηση πως τα αποσπάσματα δεν προσφέρουν ικανοποιητικά το κλίμα του κειμένου, μπαίνω στον πειρασμό να αντιγράψω λίγο από το μονόλογο του Ζάχου:

« Με λίγα λόγια, φίλτατοι, έζησα πολύ και είδα πολλά και πολλούς. Είδα ανθρώπους που δεν μεγάλωσαν ποτέ κι άλλους που κάποια στιγμή η ψυχή τους τους εγκατέλειψε και το σώμα τους έγινε κέλυφος άδειο. Είδα ανθρώπους που παραμένουν εκ γενετής κενοί σαν μπαλόνια - υλικό αποκλειστικά προορισμένο για πάρτι. Παρατήρησα έντρομος άλλους να εκτοπίζονται σιγά σιγά από μια άλλη, δυνατότερη ψυχή και να παραμένουν άστεγοι κι αθέατοι στο εξής. Ανθρώπους χοντρόπετσους σαν γουρουνοτόμαρα κι άλλους με δέρμα διάφανο που μόλις κάλυπτε την πληγή που ήταν ολόκληροι. Όλους τους έχω δει χωρίς να το κουνήσω ρούπι απ’ αυτόν τον βαθυκόκκινο καναπέ. Ένα δεν είχα καταφέρει τόσα χρόνια να δω: τον πατέρα της, τον μυθικό « φάδερ» όπως τον αποκαλούσαν αγαποκοροϊδευτικά και οι τρεις αδελφές μαζί.»

Και δεν τον είχε δει, γιατί ο « φάδερ», φανατικός υγιεινιστής, «αρνιόταν πεισματικά να επισκεφτεί την ανθρωποχωματερή της Αθήνας, την πρωτεύουσα της αιθαλομίχλης».

Ώσπου έκανε μια εικοσιτετράωρη παραχώρηση για το γάμο της κόρης του και η άλλη του κόρη, η Δεσποσύνη, η κυρά του Ζάχου « έστρωσε εορταστικότατο τραπέζι με όλα τα χρώματα της ίριδας και κάλεσε όλο το τρελόσογο να υποδεχτεί τον ακριβοθώρητο pater familiae». Πώς έβλεπε τη μάζωξη ο Ζάχος;

« Εγώ είχα πιάσει μια γωνιά απαρατήρητος μέσα σ’ αυτό το ανθρωπομάνι και παρατηρούσα προσεκτικά τις εκφράσεις του, όσα δεν έλεγε με λέξεις, δηλαδή όλα τα ωραία. Ήταν ολοφάνερο πως φωτογράφιζε από μέσα του όλη την ώρα παιδιά κι εγγόνια να τρώνε μπουρδολογώντας ασύστολα - ήξερε ότι δεν επρόκειτο να τα ξαναδεί όλα μαζί μαζεμένα γύρω από ένα τραπέζι. Αυτή ακριβώς η γνώση έκανε εκείνη τη νύχτα αλησμόνητη. Έβλεπα πάντα όσα δεν μπορούσαν να βλέπουν οι άνθρωποι, το ξέρετε αυτό, φίλτατοι. Εκείνο το βράδυ είδα πεντακάθαρα πάνω από το τραπέζι τους ομφάλιους λώρους, τα δεσμά που ένωναν τον έναν με τον άλλον, να μπλέκονται αδιαίρετοι πάνω από τα κεφάλια τους ξεκινώντας από τον φάδερ. Συγκινήθηκα. Γι’ αυτό λοιπόν έσπρωχνες τον έναν κι έπεφτε ο άλλος; Ώστε γι’ αυτό μιλάμε όταν μιλάμε γι’ αγάπη… Ξαφνικά ήθελα κι εγώ τον μπαμπά μου, αλλά δεν είχα ιδέα ποιος ήταν ούτε πού να τον βρω. Τη μαμά μου πάλι, που ήξερα πού μπορούσα να την βρω, ευχαριστώ αλλά δεν είχα καμία επιθυμία να την βρω. Πήδηξα στην αγκαλιά της Δεσποσύνης και χώθηκα κάτω από το πουλόβερ της. Αυτή ήταν εμένα η μαμά μου. Απλώς δεν της το έλεγα για να μην τρομάξει. Άπλωσα απλώς τον ομφάλιο λώρο μου και τον έμπλεξα κι εγώ με τους δικούς τους» ( αποσπάσματα από σελ 158-165)

Σημ. Οι φωτογραφίες δεν είναι, βεβαίως, του Ζάχου, αλλά ενός άλλου αξιοχάϊδευτου γάτου που συναντήσαμε στο βιβλιοπωλείο Λεμόνι, στην Ηρακλειδών, τη μέρα που πήγαμε εκδρομή στον Κεραμεικό και το Μουσείο της Ακρόπολης