Κ. Καβάφη: " Καισαρίων"

( Κεφάλι από άγαλμα 5 μέτρων που ανασύρθηκε από το βυθό στο αρχαίο λιμάνι της Αλεξάνδρειας και παρίστανε τον Καισαρίωνα, του Αντωνίου και της Κλεοπάτρας )

Χτες οι υποψήφιοι της θεωρητικής κατεύθυνσης εξετάστηκαν στον Καισαρίωνα, του Κ. Καβάφη. Αφού ευχηθούμε για καλά αποτελέσματα, τώρα που μας έφυγε το άγχος της εξέτασης του μαθήματος, ας δούμε λίγο το ποίημα από μια ματιά που καθόλου δεν προτείνει το σχολικό βιβλίο.

Πρώτα το ποίημα:

Εν μέρει για να εξακριβώσω μια εποχή,
εν μέρει και την ώρα να περάσω,
την νύχτα χθες πήρα μια συλλογή
επιγραφών των Πτολεμαίων να διαβάσω.
Οι άφθονοι έπαινοι κ’ η κολακείες
εις όλους μοιάζουν. Όλοι είναι λαμπροί,
ένδοξοι, κραταιοί, αγαθοεργοί∙
καθ’ επιχείρησίς των σοφοτάτη.
Αν πεις για τες γυναίκες της γενιάς, κι αυτές,
όλες η Βερενίκες κ’ η Κλεοπάτρες θαυμαστές.

Όταν κατόρθωσα την εποχή να εξακριβώσω
θ’ άφινα το βιβλίο αν μια μνεία μικρή,
κι ασήμαντη, του βασιλέως Καισαρίωνος
δεν είλκυε την προσοχή μου αμέσως…

Α, να, ήρθες συ με την αόριστη
γοητεία σου. Στην ιστορία λίγες
γραμμές μονάχα βρίσκονται για σένα,
κ’ έτσι πιο ελεύθερα σ’ έπλασα μες στον νου μου.
Σ’ έπλασα ωραίο κ’ αισθηματικό .
Η τέχνη μου στο πρόσωπό σου δίνει
μιαν ονειρώδη συμπαθητική εμορφιά.
Και τόσο πλήρως σε φαντάσθηκα,
που χθες την νύχτα αργά, σαν έσβυνεν
η λάμπα μου – άφισα επίτηδες να σβύνει –
εθάρεψα που μπήκες μες στην κάμαρά μου,
με εφάνηκε που εμπρός μου στάθηκες∙ ως θα ήσουν
μες στην κατακτημένην Αλεξάνδρεια
χλωμός και κουρασμένος, ιδεώδης εν τη λύπη σου,
ελπίζοντας ακόμη να σε σπλαχνισθούν
οι φαύλοι – που ψιθύριζαν το «Πολυκαισαρίη».

Το σχόλιο του βιβλίου είναι πως ο Καβάφης αποκαθιστά με το ποίημά του την αδικία της ιστορίας εις βάρος του μικρού Καισαρίωνα.
Και δε ρίχνει καθόλου το φως στους τελευταίους στίχους, όπου η ομορφιά, η αγνότητα, η αθωότητα του μικρού Καισαρίωνα έρχεται σε σύγκρουση με τη φαυλότητα, την ανελέητη σκληρότητα, τη βαρβαρότητα και -αλίμονο - βγαίνει ηττημένη απ' αυτή τη σύγκρουση.



Η Αλεξάνδρεια κατακτιέται το 30 π.Χ, όταν ο Καισαρίωνας είναι 17 χρόνων. Οι κατακτητές τον δολοφονούν εν ψυχρώ και…προληπτικά, ώστε να μη διεκδικήσει αργότερα το θρόνο. Βλέπετε, πριν 4 χρόνια οι γονείς του, ο Αντώνιος κι η Κλεοπάτρα, τον είχαν ήδη ανακηρύξει καίσαρα, "Βασιλέα των Βασιλέων ".
Άθυρμα, παιχνιδάκι στις ορέξεις της Ιστορίας και των φαύλων ο μικρός Καισαρίωνας, "μες στην κατακτημένην Αλεξάνδρεια", "ιδεώδης εν τη λύπη" του, ελπίζει ακόμα, αθώα ελπίζει, να τον σπλαχνιστούν οι φαύλοι.
Μάταια.


Ο Καβάφης και εδώ, όπως σε τόσα του ποιήματα, την ομορφιά υπηρετεί. Δεν αποκαθιστά την ιστορία. Ναι: Ρίχνει το ποιητικό του φως από άλλη οπτική γωνία σε ένα πρόσωπο ασήμαντο για την ιστορία, ναι: αξιοποιεί ποιητικά κομμάτια της ιστορίας που αυτή δεν καταδέχεται, γιατί δεν είναι η θέση της, να φωτίσει. ( Σε άλλο του ποίημα γράφει για το τέλος του Οροφέρνη:" Το τέλος του κάπου θα γράφηκε κ' εχάθη./ ή ίσως η ιστορία να το πέρασε, / και, με το δίκηο της, τέτοιο ασήμαντο / πράγμα δεν καταδέχθηκε να το σημειώσει." )

Ψιθυρίζει έτσι μια μελαγχολία για την ομορφιά και τη θέση της στον κόσμο των φαύλων, ένα σχόλιο διακριτικό, όπως πάντα του, αφήνει να πλανάται, καθώς ο Καισαρίωνας, χλωμός και κουρασμένος, οδηγείται στο πρόωρο, αναίτιο και ανελέητο τέλος.

Σχόλια

  1. Κατά κάποιο –άσχετο;- τρόπο μού έρχονται στο μυαλό τα βυζαντινά συνοικέσια - ανάμεσα στη βασιλική αυτοκρατορική οικογένεια και ξένους ηγεμονικούς οίκους- που στόχευαν στην επίλυση οικονομικών και διπλωματικών διαφορών με τις Αυλές της Δύσης και της Ανατολής.
    Οι βυζαντινές πριγκίπισσες που στάλθηκαν χωρίς τη θέλησή τους στις ξένες Αυλές υπήρξαν ακούσια θύματα της διπλωματίας.
    Αντιγράφω από το βιβλίο της Μαριάννας Κορομηλά, «Η Μαρία των Μογγόλων» : ‘’Η «Βυζαντινή Κοινοπολιτεία», το μέγιστο πνευματικό (και πολιτικό) επίτευγμα της Αυτοκρατορίας, οφείλει πάρα πολλά στις μικρές Μαρίες. Δεκάδες εφηβικές ή παιδικές ψυχές καταδικασμένες ερήμην…».

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Για να ρίξω την ποιότητα του σχολίου ( αν όχι και του...σχολείου.., Λίλα, να επισυνάψω στους ιδεώδεις εν τη λύπη τους γάμους που αναφέρεις, τους παλιούς στίχους ( Νεγρεπόντης;): " Ο γάμος έμοιαζε κηδεία, όταν σταθήκαν στη σειρά κουμπάρος, σόι και λοιπά στη σκάλα για να βγουν φωτογραφία..". Όσο και το ρεφρέν του τραγουδιού.." κρίμα το κοριτσάκι, κρίμα, τι κάνει το άτιμο το χρήμα! "(Νεγρεπόντης-Κηλαηδόνης, "Μικροαστικά")
    Είδες;Βασιλικά το πήγες εσύ, μικροαστικά στο επιστρέψαμε. Με τέτοιους φίλους τι να κάνεις τους εχθρούς...
    Πάντως, πραγματικά είναι εξαιρετική η αναλογία που έκανες, με τις Μαρίες και τον Καισαρίωνα. Νομίζω πως η ίδια ακριβώς μελαγχολία, πίκρα, συνοδεύει τις ενέργειες αυτές.
    Αλήθεια, πώς μας φαίνεται το βιβλίο της Κορομηλά; Προβλέπεται ανάρτηση;
    Καληνύχτα - πάντα τέτοια!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Και φυσικά (αχ, αυτοί οι συνειρμοί!):
    .......
    Πόσα όμορφα, όμορφα βλέπεις τα κορίτσια
    Πόσο άτυχα, άτυχα βλέπεις τα κορίτσια
    Την ασχήμια των γονιών τους θα πληρώσουνε ακριβά
    Κάποια μέρα σα χαμένα θα σταθούν στην εκκλησιά
    Η μαμά τους θα δακρύζει - συγγενείς, πεθερικά
    Τα κορίτσια τα καημένα κι ούτε λέξη πια γι’ αυτά

    (Διονύση Σαββόπουλου, Τα κορίτσια)

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Το ιστολόγιό μας στοχεύει στη συμμετοχή, τη συζήτηση, την ανταλλαγή, την έκφραση απόψεων και ιδεών, γι' αυτό και τα σχόλιά σας είναι κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτα:-)

Δημοφιλείς αναρτήσεις